Chúa Nhật 31 thường niên
Vậy những gì họ nói với các ngươi, các ngươi hãy làm và tuân giữ, nhưng đừng noi theo hành vi của họ: vì họ nói mà không làm (Mt 23,3).
Người ta thường nói rằng lời nói phải đi đôi với việc làm mới có giá trị. Chỉ nói xuông, ai mà chẳng nói được. Lời nói thì qua mau: Lời nói mây bay, gương bày lôi kéo. Cuộc đời của mỗi Kitô hữu đã được nghe biết bao nhiêu lời huấn giáo, dậy dỗ và bài giảng. Các nhà lãnh đạo, phụ huynh, thầy cô giáo, linh mục, tu sĩ đã lo soạn bài và viết rất nhiều bài giảng, nhưng áp dụng cuộc sống thực tế được bao nhiêu còn tùy thuộc nhiều yếu tố. Chúng ta thường nghe lời giảng dậy nào cũng hay, ý nào cũng đẹp và lời chứng minh nào cũng hùng hồn. Viết bài sáng sủa gọn gàng, ý tứ từng lời văn, câu nói và cách diễn tả cuốn hút lòng người. Giảng thì hùng biện, ngọt ngào như mật rót vào tai và gây cảm động lòng người. Linh mục giảng xong, giáo dân nghe rồi, người giảng cũng như người nghe cảm thấy vui vui trong lòng. Chúng ta không thể dừng tại đây. Phần áp dụng lời giảng dậy vào cuộc sống mới là phần quan trọng phải bước qua nhiều giai đoạn. Vì lời giảng dậy từ miệng lưỡi, được nghe qua tai và phải đi trở lại vào trái tim, rồi thực thi qua đời sống hằng ngày mới có hiệu nghiệm.
Trong đời sống đạo, ngoài các lời dậy dỗ của các bậc thánh hiền, của ông bà cha mẹ và thầy cô, linh mục giảng dạy nhiều nhất, tuần nào cũng có bài giảng và có khi ngày nào cũng giảng. Bài giảng có nhiều phần: Nói về đức tin, về luân lý, về giáo lý, về kiến thức trong đạo, về cách sống lời Chúa và thực hành lời Chúa. Để lời Chúa được trổ sinh bông trái, chúng ta cần phải đem ra áp dụng những gì đã nói và đã nghe trong cuộc sống. Trong thực tế, cuộc sống con người còn nhiều u mê và uẩn khúc lắm. Các linh mục được quyền giảng dạy là một đặc ân quý báu. Các linh mục cần chuẩn bị kỹ lưỡng bài giảng để bàn tiệc lời Chúa được có đủ hương thơm mỹ vị, giúp nuôi sống đời sống tinh thần của giáo dân. Tuy nhiên, chúng ta cũng thừa biết rằng linh mục cũng là con người yếu hèn và tội lỗi như chúng ta. Đời sống các linh mục có nhiều điểm tích cực đáng nêu gương, nhưng cũng không thiếu những việc làm tiêu cực, bất cập, yếu đuối và trì trệ. Chúa mời gọi mỗi người hãy nên thánh như Cha trên trời: Vậy anh em hãy nên hoàn thiện, như Cha anh em trên trời là Đấng hoàn thiện (Mt 5,48).
Chúa Giêsu nói một cách thẳng thắn và chân thành qua lời giảng dạy. Nghe lời Chúa cảnh tỉnh các Luật sĩ và Biệt phái trong bài phúc âm hôm nay, như có gì đó thôi thúc và nhói đau trong lòng, nhất là với những ai đang có sự vụ giảng dạy. Hầu hết chúng ta bị rơi vào hụt hẫng vì lời của Chúa xoáy vào tâm: Họ nói mà không làm. Chúng ta đây, ai cũng nói nhiều lắm, ai cũng có những ý tưởng tốt, ai cũng muốn nên tốt và dễ thương, dễ mến cả. Hơn nữa, ai cũng muốn được người ta khen là tốt lành, khôn ngoan, đạo đức và thánh thiện. Tự nhiên ai cũng muốn tự bênh vực cho mình là người sống chu toàn bổn phận đối với Chúa, với tha nhân và chính mình. Vẽ đường cho người khác thực hành thì dễ dàng và thích thú hơn là đặt mình trong cuộc. Chỉ có Chúa Giêsu là thầy dạy tuyệt vời, khi Chúa nói: Hãy theo Thầy. Theo Thầy và bước đi vào lối bước của Thầy.
Chúng ta nói được rất nhiều điều tốt, nhưng làm không được hoặc không muốn làm. Chúng ta đã được nghe các lời giáo huấn tốt ngay từ khi có tuổi khôn. Những lời dạy của cha mẹ, thầy cô, anh chị và những người lớn tuổi như in vào tâm khảm qua tháng ngày. Nhưng rồi một ngày kia lại nghe lời than rằng: Ăn cháo đá bát. Nước đổ lá khoai. Khôn ba năm dại một giờ. Tính nào tật đó. Chúng ta lại trở về bản tính tự nhiên. Sự giằng co cứ dày vò giữa xấu và tốt, đúng và sai, có và không. Các cơn cám dỗ cứ quyện quanh chúng ta ở mọi nơi và mọi lứa tuổi. Chúa Giêsu nhắc nhở chúng ta hãy tỉnh thức luôn: Anh em hãy canh thức và cầu nguyện kẻo sa chước cám dỗ. Vì tinh thần thì hăng hái, nhưng thể xác lại yếu đuối."(Mc 14,38). Điều tốt tôi muốn nhưng tôi lại không làm. Thánh Phaolô chia sẻ những yếu đuối của ngài: Thật vậy, tôi làm gì tôi cũng chẳng hiểu: vì điều tôi muốn, thì tôi không làm, nhưng điều tôi ghét, thì tôi lại cứ làm (Rm 7,15).
Trong cuộc sống, những điều tốt lành thì chúng ta chẳng muốn làm, nhưng lại cứ muốn chiều theo những ý hướng xấu xa và tìm những con đường quanh co, ngõ hẹp để luồn lách. Chúng ta cũng thật khó hiểu về chính mình. Khuynh hướng xấu nó chẳng loại trừ một ai. Vừa giảng xong về sự bác ái yêu thương và tha thứ trên bục giảng, giáo dân chưa ra khỏi nhà thờ, cha xứ đã nóng nảy rầy la và lớn tiếng với giáo dân: Sự thiện tôi muốn thì tôi không làm, nhưng sự ác tôi không muốn, tôi lại cứ làm (Rm 7,19). Vì là con người, ai ai cũng dễ phạm lỗi lắm. Vì thế không phải các linh mục tốt lành và thánh thiện hơn người khác mà có quyền giảng dạy. Nhận lãnh sứ vụ giảng dạy là một thách thức cho chính mình trước. Chúng ta cũng không thể lấy lý do vì sứ vụ để thoái thác lời mời gọi nên thánh nhưng là một thực tại mà mỗi người cần phải khắc phục: Vì tính xác thịt thì ước muốn những điều trái ngược với Thần Khí, còn Thần Khí lại ước muốn những điều trái ngược với tính xác thịt, đôi bên kình địch nhau, khiến anh em không làm được điều anh em muốn (Gal 5,17).
Chúng ta đã nghe rất nhiều bài giảng hay, giờ đây chúng ta muốn thấy bài giảng. Có nghĩa là hành động cụ thể những lời giảng dậy trong đời sống. Xem ra đây là một đòi hỏi phấn đấu không ngừng. Mỗi người chúng ta, các tín hữu cũng như linh mục cần xét mình, sửa sai và hối lỗi mỗi ngày. Cuộc sống tự nó sẽ tỏa ra hương thơm nhân đức: Hữu xạ tự nhiên hương. Chúng ta không cần phải khoe khoang nhân đức, chính cuộc sống là sự minh chứng hùng hồn nhất. Người ta thường nói: Trăm nghe không bằng thấy. Chúa Giêsu căn dặn các môn đệ và dân chúng rằng: Vậy những gì họ nói với các ngươi, các ngươi hãy làm và tuân giữ. Chúng ta biết mà, mỗi người có bổn phận và trách nhiệm chuyên môn trong việc lưu truyền đời sống văn hóa, đạo đức, luân lý và đức tin cho thế hệ kế tiếp. Chúng ta cũng luôn phải học hỏi, tìm hiểu và lắng nghe những gì tốt lành. Ai trong chúng ta cũng phải học, ông 70 học nơi ông 71. Ngày nay, người lớn lại phải quay lại học nơi các trẻ em nhiều thứ. Có rất nhiều điều mới lạ chúng ta cần phải học hằng ngày. Học để mở rộng tâm trí và hiểu biết để biết cách cư xử ở đời.
Một chi tiết trong bài Phúc âm, đôi khi chúng ta bức xúc tự hỏi tại sao phải gọi linh mục là cha? Trong Đạo Công Giáo, chúng ta có một số danh xưng như Thầy, Dì, Cha, Ông Cố, Đức Ông và Đức Cha. Bên Đạo Phật Giáo cũng có những danh xưng rất được tôn trọng như Bần Tăng, Tỳ Kheo, Đại Đức, Hòa Thượng, Thượng Tọa, Lão Hòa Thượng, Đại Lão Hòa Thượng, Đức Tăng Thống và Sư Cô, Ni Sư, Ni Trưởng, Sư Bà, Sư Cụ. Ngoài xã hội cũng có những từ như Sư Phụ, Thầy Cô, Giáo Sư, người Lãnh Đạo, Vua, Hoàng Hậu, Nữ Hoàng, Chủ Tịch, Tổng Thống… nói chung mỗi một tôn giáo, tổ chức chính quyền xã hội có những danh xưng khác nhau để phân biệt chức vụ và trách nhiệm. Chúa Giêsu nhắc nhở chúng ta: Và các ngươi cũng đừng gọi ai dưới đất là cha: vì các ngươi chỉ có một Cha, Người ngự trên trời Mt 23,9). Thật ra các linh mục cũng chẳng đòi phải được gọi là cha nhưng trong lịch sử Giáo Hội, cách xưng hô này cũng đã thành thói quen lâu đời. Vả nữa, danh xưng “cha” ở đây cũng có nhiều ý nghĩa cấp bậc và tùy hoàn cảnh. Điều quan trọng nhất là mỗi vị hãy sống xứng với danh xưng của mình.
Chúng ta có bổn phận lắng nghe lời Chúa và những huấn dụ của Giáo Hội để áp dụng trong cuộc sống đạo. Chúng ta sẽ không bị thiệt thòi hay mất mát gì cả nhưng được lợi gấp trăm: Vậy ai nghe những lời Thầy nói đây mà đem ra thực hành, thì ví được như người khôn xây nhà trên đá (Mt 7,24). Người khôn xây nhà trên đá, thực hành lời Chúa đòi hỏi một sự cố gắng liên lỉ, ví như người chèo thuyền ngược dòng nước. Đức Mẹ Maria đã được Chúa Giêsu khen tặng nhân dịp các người phụ nữ khác chúc tụng Mẹ: Người đáp lại: "Mẹ tôi và anh em tôi, chính là những ai nghe lời Thiên Chúa và đem ra thực hành." (Lc 8,21). Đức trinh nữ Maria luôn chu toàn bổn phận là Nữ Tỳ của Thiên Chúa. Mẹ dõi theo từng bước của Con Mẹ trên đường truyền giáo. Mẹ thông phần đau khổ với Chúa Giêsu khi đứng dưới chân thánh giá.
Sứ vụ rao giảng lời Chúa là một hồng ân cao cả. Người có trách nhiệm không thể làm ngơ, lơ là hay là mắt nhắm, mắt mở để có được lòng cảm mến của mọi người. Bổn phận của chúng ta là giảng giải và thực hành lời Chúa chứ không phải lời lẽ của riêng chúng ta. Hãy can đảm như thánh Phaolô là giảng lúc thuận tiện cũng như lúc không thuận tiện. Chúng ta sẽ được chúc phúc khi chu toàn bổn phận được trao ban. Chúa Giêsu đã nhắc nhở: Vậy ai bãi bỏ dù chỉ là một trong những điều răn nhỏ nhất ấy, và dạy người ta làm như thế, thì sẽ bị gọi là kẻ nhỏ nhất trong Nước Trời. Còn ai tuân hành và dạy làm như thế, thì sẽ được gọi là lớn trong Nước Trời (Mt 5,19).
Lạy Chúa, chúng con là những con người yếu đuối và tội lỗi. Xin Chúa đừng để chúng con sa vào chước cám dỗ của danh vọng, tiền tài và sắc dục nhưng xin cứu chúng con khỏi mọi sự dữ đang bủa vây. Đường đời của chúng con gian nan còn dài, cuộc sống còn nhiều chông gai và sức lực thì ươn hèn yếu đuối. Xin Chúa thêm sức mạnh để chúng con biết đem ra thực hành những điều chúng con đã tin, đã đọc, đã nghe và đã giảng. Ước chi lời Chúa được sinh hoa kết qủa dồi dào nơi mỗi người chúng con.
Vậy những gì họ nói với các ngươi, các ngươi hãy làm và tuân giữ, nhưng đừng noi theo hành vi của họ: vì họ nói mà không làm (Mt 23,3).
Người ta thường nói rằng lời nói phải đi đôi với việc làm mới có giá trị. Chỉ nói xuông, ai mà chẳng nói được. Lời nói thì qua mau: Lời nói mây bay, gương bày lôi kéo. Cuộc đời của mỗi Kitô hữu đã được nghe biết bao nhiêu lời huấn giáo, dậy dỗ và bài giảng. Các nhà lãnh đạo, phụ huynh, thầy cô giáo, linh mục, tu sĩ đã lo soạn bài và viết rất nhiều bài giảng, nhưng áp dụng cuộc sống thực tế được bao nhiêu còn tùy thuộc nhiều yếu tố. Chúng ta thường nghe lời giảng dậy nào cũng hay, ý nào cũng đẹp và lời chứng minh nào cũng hùng hồn. Viết bài sáng sủa gọn gàng, ý tứ từng lời văn, câu nói và cách diễn tả cuốn hút lòng người. Giảng thì hùng biện, ngọt ngào như mật rót vào tai và gây cảm động lòng người. Linh mục giảng xong, giáo dân nghe rồi, người giảng cũng như người nghe cảm thấy vui vui trong lòng. Chúng ta không thể dừng tại đây. Phần áp dụng lời giảng dậy vào cuộc sống mới là phần quan trọng phải bước qua nhiều giai đoạn. Vì lời giảng dậy từ miệng lưỡi, được nghe qua tai và phải đi trở lại vào trái tim, rồi thực thi qua đời sống hằng ngày mới có hiệu nghiệm.
Trong đời sống đạo, ngoài các lời dậy dỗ của các bậc thánh hiền, của ông bà cha mẹ và thầy cô, linh mục giảng dạy nhiều nhất, tuần nào cũng có bài giảng và có khi ngày nào cũng giảng. Bài giảng có nhiều phần: Nói về đức tin, về luân lý, về giáo lý, về kiến thức trong đạo, về cách sống lời Chúa và thực hành lời Chúa. Để lời Chúa được trổ sinh bông trái, chúng ta cần phải đem ra áp dụng những gì đã nói và đã nghe trong cuộc sống. Trong thực tế, cuộc sống con người còn nhiều u mê và uẩn khúc lắm. Các linh mục được quyền giảng dạy là một đặc ân quý báu. Các linh mục cần chuẩn bị kỹ lưỡng bài giảng để bàn tiệc lời Chúa được có đủ hương thơm mỹ vị, giúp nuôi sống đời sống tinh thần của giáo dân. Tuy nhiên, chúng ta cũng thừa biết rằng linh mục cũng là con người yếu hèn và tội lỗi như chúng ta. Đời sống các linh mục có nhiều điểm tích cực đáng nêu gương, nhưng cũng không thiếu những việc làm tiêu cực, bất cập, yếu đuối và trì trệ. Chúa mời gọi mỗi người hãy nên thánh như Cha trên trời: Vậy anh em hãy nên hoàn thiện, như Cha anh em trên trời là Đấng hoàn thiện (Mt 5,48).
Chúa Giêsu nói một cách thẳng thắn và chân thành qua lời giảng dạy. Nghe lời Chúa cảnh tỉnh các Luật sĩ và Biệt phái trong bài phúc âm hôm nay, như có gì đó thôi thúc và nhói đau trong lòng, nhất là với những ai đang có sự vụ giảng dạy. Hầu hết chúng ta bị rơi vào hụt hẫng vì lời của Chúa xoáy vào tâm: Họ nói mà không làm. Chúng ta đây, ai cũng nói nhiều lắm, ai cũng có những ý tưởng tốt, ai cũng muốn nên tốt và dễ thương, dễ mến cả. Hơn nữa, ai cũng muốn được người ta khen là tốt lành, khôn ngoan, đạo đức và thánh thiện. Tự nhiên ai cũng muốn tự bênh vực cho mình là người sống chu toàn bổn phận đối với Chúa, với tha nhân và chính mình. Vẽ đường cho người khác thực hành thì dễ dàng và thích thú hơn là đặt mình trong cuộc. Chỉ có Chúa Giêsu là thầy dạy tuyệt vời, khi Chúa nói: Hãy theo Thầy. Theo Thầy và bước đi vào lối bước của Thầy.
Chúng ta nói được rất nhiều điều tốt, nhưng làm không được hoặc không muốn làm. Chúng ta đã được nghe các lời giáo huấn tốt ngay từ khi có tuổi khôn. Những lời dạy của cha mẹ, thầy cô, anh chị và những người lớn tuổi như in vào tâm khảm qua tháng ngày. Nhưng rồi một ngày kia lại nghe lời than rằng: Ăn cháo đá bát. Nước đổ lá khoai. Khôn ba năm dại một giờ. Tính nào tật đó. Chúng ta lại trở về bản tính tự nhiên. Sự giằng co cứ dày vò giữa xấu và tốt, đúng và sai, có và không. Các cơn cám dỗ cứ quyện quanh chúng ta ở mọi nơi và mọi lứa tuổi. Chúa Giêsu nhắc nhở chúng ta hãy tỉnh thức luôn: Anh em hãy canh thức và cầu nguyện kẻo sa chước cám dỗ. Vì tinh thần thì hăng hái, nhưng thể xác lại yếu đuối."(Mc 14,38). Điều tốt tôi muốn nhưng tôi lại không làm. Thánh Phaolô chia sẻ những yếu đuối của ngài: Thật vậy, tôi làm gì tôi cũng chẳng hiểu: vì điều tôi muốn, thì tôi không làm, nhưng điều tôi ghét, thì tôi lại cứ làm (Rm 7,15).
Trong cuộc sống, những điều tốt lành thì chúng ta chẳng muốn làm, nhưng lại cứ muốn chiều theo những ý hướng xấu xa và tìm những con đường quanh co, ngõ hẹp để luồn lách. Chúng ta cũng thật khó hiểu về chính mình. Khuynh hướng xấu nó chẳng loại trừ một ai. Vừa giảng xong về sự bác ái yêu thương và tha thứ trên bục giảng, giáo dân chưa ra khỏi nhà thờ, cha xứ đã nóng nảy rầy la và lớn tiếng với giáo dân: Sự thiện tôi muốn thì tôi không làm, nhưng sự ác tôi không muốn, tôi lại cứ làm (Rm 7,19). Vì là con người, ai ai cũng dễ phạm lỗi lắm. Vì thế không phải các linh mục tốt lành và thánh thiện hơn người khác mà có quyền giảng dạy. Nhận lãnh sứ vụ giảng dạy là một thách thức cho chính mình trước. Chúng ta cũng không thể lấy lý do vì sứ vụ để thoái thác lời mời gọi nên thánh nhưng là một thực tại mà mỗi người cần phải khắc phục: Vì tính xác thịt thì ước muốn những điều trái ngược với Thần Khí, còn Thần Khí lại ước muốn những điều trái ngược với tính xác thịt, đôi bên kình địch nhau, khiến anh em không làm được điều anh em muốn (Gal 5,17).
Chúng ta đã nghe rất nhiều bài giảng hay, giờ đây chúng ta muốn thấy bài giảng. Có nghĩa là hành động cụ thể những lời giảng dậy trong đời sống. Xem ra đây là một đòi hỏi phấn đấu không ngừng. Mỗi người chúng ta, các tín hữu cũng như linh mục cần xét mình, sửa sai và hối lỗi mỗi ngày. Cuộc sống tự nó sẽ tỏa ra hương thơm nhân đức: Hữu xạ tự nhiên hương. Chúng ta không cần phải khoe khoang nhân đức, chính cuộc sống là sự minh chứng hùng hồn nhất. Người ta thường nói: Trăm nghe không bằng thấy. Chúa Giêsu căn dặn các môn đệ và dân chúng rằng: Vậy những gì họ nói với các ngươi, các ngươi hãy làm và tuân giữ. Chúng ta biết mà, mỗi người có bổn phận và trách nhiệm chuyên môn trong việc lưu truyền đời sống văn hóa, đạo đức, luân lý và đức tin cho thế hệ kế tiếp. Chúng ta cũng luôn phải học hỏi, tìm hiểu và lắng nghe những gì tốt lành. Ai trong chúng ta cũng phải học, ông 70 học nơi ông 71. Ngày nay, người lớn lại phải quay lại học nơi các trẻ em nhiều thứ. Có rất nhiều điều mới lạ chúng ta cần phải học hằng ngày. Học để mở rộng tâm trí và hiểu biết để biết cách cư xử ở đời.
Một chi tiết trong bài Phúc âm, đôi khi chúng ta bức xúc tự hỏi tại sao phải gọi linh mục là cha? Trong Đạo Công Giáo, chúng ta có một số danh xưng như Thầy, Dì, Cha, Ông Cố, Đức Ông và Đức Cha. Bên Đạo Phật Giáo cũng có những danh xưng rất được tôn trọng như Bần Tăng, Tỳ Kheo, Đại Đức, Hòa Thượng, Thượng Tọa, Lão Hòa Thượng, Đại Lão Hòa Thượng, Đức Tăng Thống và Sư Cô, Ni Sư, Ni Trưởng, Sư Bà, Sư Cụ. Ngoài xã hội cũng có những từ như Sư Phụ, Thầy Cô, Giáo Sư, người Lãnh Đạo, Vua, Hoàng Hậu, Nữ Hoàng, Chủ Tịch, Tổng Thống… nói chung mỗi một tôn giáo, tổ chức chính quyền xã hội có những danh xưng khác nhau để phân biệt chức vụ và trách nhiệm. Chúa Giêsu nhắc nhở chúng ta: Và các ngươi cũng đừng gọi ai dưới đất là cha: vì các ngươi chỉ có một Cha, Người ngự trên trời Mt 23,9). Thật ra các linh mục cũng chẳng đòi phải được gọi là cha nhưng trong lịch sử Giáo Hội, cách xưng hô này cũng đã thành thói quen lâu đời. Vả nữa, danh xưng “cha” ở đây cũng có nhiều ý nghĩa cấp bậc và tùy hoàn cảnh. Điều quan trọng nhất là mỗi vị hãy sống xứng với danh xưng của mình.
Chúng ta có bổn phận lắng nghe lời Chúa và những huấn dụ của Giáo Hội để áp dụng trong cuộc sống đạo. Chúng ta sẽ không bị thiệt thòi hay mất mát gì cả nhưng được lợi gấp trăm: Vậy ai nghe những lời Thầy nói đây mà đem ra thực hành, thì ví được như người khôn xây nhà trên đá (Mt 7,24). Người khôn xây nhà trên đá, thực hành lời Chúa đòi hỏi một sự cố gắng liên lỉ, ví như người chèo thuyền ngược dòng nước. Đức Mẹ Maria đã được Chúa Giêsu khen tặng nhân dịp các người phụ nữ khác chúc tụng Mẹ: Người đáp lại: "Mẹ tôi và anh em tôi, chính là những ai nghe lời Thiên Chúa và đem ra thực hành." (Lc 8,21). Đức trinh nữ Maria luôn chu toàn bổn phận là Nữ Tỳ của Thiên Chúa. Mẹ dõi theo từng bước của Con Mẹ trên đường truyền giáo. Mẹ thông phần đau khổ với Chúa Giêsu khi đứng dưới chân thánh giá.
Sứ vụ rao giảng lời Chúa là một hồng ân cao cả. Người có trách nhiệm không thể làm ngơ, lơ là hay là mắt nhắm, mắt mở để có được lòng cảm mến của mọi người. Bổn phận của chúng ta là giảng giải và thực hành lời Chúa chứ không phải lời lẽ của riêng chúng ta. Hãy can đảm như thánh Phaolô là giảng lúc thuận tiện cũng như lúc không thuận tiện. Chúng ta sẽ được chúc phúc khi chu toàn bổn phận được trao ban. Chúa Giêsu đã nhắc nhở: Vậy ai bãi bỏ dù chỉ là một trong những điều răn nhỏ nhất ấy, và dạy người ta làm như thế, thì sẽ bị gọi là kẻ nhỏ nhất trong Nước Trời. Còn ai tuân hành và dạy làm như thế, thì sẽ được gọi là lớn trong Nước Trời (Mt 5,19).
Lạy Chúa, chúng con là những con người yếu đuối và tội lỗi. Xin Chúa đừng để chúng con sa vào chước cám dỗ của danh vọng, tiền tài và sắc dục nhưng xin cứu chúng con khỏi mọi sự dữ đang bủa vây. Đường đời của chúng con gian nan còn dài, cuộc sống còn nhiều chông gai và sức lực thì ươn hèn yếu đuối. Xin Chúa thêm sức mạnh để chúng con biết đem ra thực hành những điều chúng con đã tin, đã đọc, đã nghe và đã giảng. Ước chi lời Chúa được sinh hoa kết qủa dồi dào nơi mỗi người chúng con.