GIỚI THIỆU CHƯƠNG TRÌNH GIÁO LÝ PHỔ THÔNG TẠI GIÁO PHẬN QUY NHƠN
Theo thỉnh nguyện của các cha Hạt Trưởng và Ban Giáo Lý Giáo Phận, Đức Giám Mục Giáo Phận đã chấp thuận cho áp dụng bộ sách Chương Trình Giáo Lý Phổ Thông theo tuổi kể từ niên khóa 2008-2009.
Chương trình này gồm các khối:
- Đồng Cỏ Non: 4-6 tuổi
- Sơ Cấp: 7-9 tuổi
- Căn Bản: 9-12 tuổi
- Kinh Thánh: 13-15 tuổi
- Vào Đời: 16-18 tuổi
Với hiện tình Giáo Lý Viên của đa số các nơi, việc áp dụng sẽ tiến hành dần dần.
Trong niên khóa 2008-2009, chúng ta sẽ tập trung áp dụng hai khối Sơ Cấp (Rước Lễ Lần Đầu) và Căn Bản (Thêm Sức). Nơi nào có điều kiện, có thể áp dụng thêm chương trình Đồng Cỏ Non (Mẫu Giáo).
Sang niên khóa 2009-2010, những giáo xứ đã kịp chuẩn bị sẽ tiến dần lên các khối Kinh Thánh và Vào Đời; đồng thời sẽ triển khai áp dụng giáo trình Giáo lý Dự Tòng và Giáo lý Hôn Nhân theo CTGLPT.
Tại sao chúng ta cần thay đổi? Thay đổi thế nào? Khi thay đổi phải làm gì?
Xin trình bày 6 điểm:
- một chương trình đào tạo theo tuổi
- bảo đảm tối thiểu và vươn tới tối đa
- các chu kỳ CTGLPT và việc cập nhật hóa giáo trình
- hướng đào tạo linh hạnh giáo dân
- hợp tác liên giáo phận
- mấy điểm cụ thể khi áp dụng CTGLPT tại giáo phận Qui Nhơn
I. MỘT CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO THEO TUỔI
Hơn 30 năm rồi, hoàn cảnh mục vụ đang thay đổi tận gốc rễ mà ta quên mất:
- Xã hội đã chuyển từ nông nghiệp sang công nghiệp, đô thị hóa, theo kinh tế thị trường.
- Không còn trường Công Giáo. Xuất thân từ trường nhà nước, các bạn trẻ từ 40 tuổi trở xuống đã được trang bị những cái nhìn về Thiên Chúa, về con người, về vũ trụ, về lịch sử, về xã hội và về cuộc sống rất khác với cái nhìn Kitô giáo.
- Văn hóa nghe nhìn và phong cách xã hội tiêu thụ đang tạo nên những con người khác xưa.
- Đến 70% thanh niên thiếu nữ lìa bỏ các giáo xứ miền quê tuốn về thành phố.
Trước những thay đổi ấy, việc dạy giáo lý không thể nào cứ hài lòng mãi với việc chuẩn bị xưng tội, rước lễ, thêm sức, nhưng phải cấp bách tự điều chỉnh để kịp thời giúp cho bạn trẻ tín hữu đứng vững được và chu toàn được sứ mạng mình trước hoàn cảnh mới.
A. THỂ NGHIỆM TẠI NHIỀU NƠI
Chương Trình Giáo Lý Phổ Thông hiện đang được áp dụng tại nhiều giáo phận. Theo thứ tự thời gian áp dụng chính thức, có: Giáo phận Vinh (1995), Giáo phận Nha Trang (1997), Giáo phận Đà Lạt (2002?). Mỗi giáo phận trong ba giáo phận này đều xin giấy phép xuất bản, in sách riêng và ghi rõ CTGLPT giáo phận mình. Ngoài ra, còn có Giáo phận Thanh Hóa dùng sách của Giáo phận Đà Lạt. Hầu hết các giáo xứ của Giáo phận Ban Mê Thuột, một số giáo hạt của giáo phận Phú Cường, của giáo phận Long Xuyên, giáo hạt Hóc Môn và một số giáo xứ của Giáo phận Sài Gòn dùng sách của Nha Trang.
Có sự chênh lệch phần nào về nội dung trong các ấn bản khác nhau nói trên. Giáo phận Vinh dùng phiên bản 1994 (Đồng Cỏ Non, 3 năm Sơ Cấp và 3 năm Căn Bản; 3 năm Kinh Thánh – riêng 3 năm Vào Đời do Ban Giáo Lý GP biên soạn lại); Giáo phận Đà Lạt còn dùng phiên bản 1996 (Đồng Cỏ Non, 2 năm Sơ Cấp và 4 năm Căn Bản; 3 năm Kinh Thánh; 3 năm Vào Đời); Giáo phận Nha Trang đã có phiên bản mới 3 năm cho khối Căn Bản (2006).
Giáo phận Qui Nhơn đang duyệt lại bản văn khối Căn Bản (lấy theo phiên bản 2006 của Nha Trang với một số thay đổi đáng kể), và đang cùng với Nha Trang duyệt lại bản văn khối Sơ Cấp, cả sách học sinh và sách giáo lý viên.
Được biết Giáo phận Hải Phòng cũng đang chuẩn bị thích nghi bản văn phần nào để tự xuất bản bộ sách “Chương trình Giáo lý Phổ Thông giáo phận Hải Phòng”.
Sở dĩ có việc thích nghi văn bản là vì mỗi nơi có thể có một số ưu điểm truyền thống thấy cần giữ lại trong chương trình canh tân.
Có độ chênh lệch về bản văn, nhưng tất cả đều theo một quan điểm chung: Tổ chức việc dạy giáo lý theo từng năm tuổi, từ 4 đến 18 tuổi để theo đuổi một sự đào tạo mục vụ toàn diện chứ không đơn thuần trang bị kiến thức giáo lý nhằm chuẩn bị cho các em lãnh nhận các bí tích. Mục đích của Chương trình giáo lý phổ thông là dùng việc dạy giáo lý làm nền để xây đắp một kế hoạch mục vụ giáo dục, nhằm đào tạo cho người tín hữu đạt tới một trình độ trưởng thành phổ thông về BIẾT và SỐNG, đúng với nội dung và phương hướng trong Sách Giáo lý chung mà Hội thánh ban hành năm 1992.
Chương trình đào tạo theo từng tuổi được đề ra là để ứng phó với tình cảnh thiếu trường Công Giáo, một sự thiếu thốn kéo dài nhiều chục năm qua và đã gây thiệt thòi quá lớn cho việc giáo dục Kitô giáo tại Việt Nam.
B. GIÁO DỤC KITÔ GIÁO, MỘT CUỘC ĐÀO TẠO TOÀN DIỆN
Có trường Công Giáo, người tín hữu trẻ được hưởng một sự đào tạo nhiều mặt, có thể nói là toàn diện. Khi trường Công Giáo không còn, những người có trách nhiệm trong Giáo Hội vẫn không được quên cuộc đào tạo toàn diện ấy.
1. Cần giúp hiểu biết giáo lý thật vững chắc
- Những kinh nghiệm quý báu từ truyền thống tại Giáo Phận nhà
- Sách Giáo Lý Chung của Hội Thánh Toàn Cầu 1992
- Những vấn đề mới do xã hội văn minh tiêu thụ gây ra.
2. Cần giúp có đức tin sâu xa
- Đào sâu đức tin.
- Yêu mến Kinh Thánh.
- Đời sống nội tâm.
- Lòng khao khát nên thánh.
- Vun trồng ơn gọi.
3. Cần giúp sống đúng phong cách người tín hữu
- Luyện tính tốt.
- Nâng cao trình độ văn hóa.
- Tha thiết với các giá trị gia đình.
- Yêu quê hương dân tộc.
4. Cần giúp có tinh thần Hội thánh
- Tích cực tham dự Phụng vụ.
- Yêu mến Hội thánh.
- Có tinh thần truyền giáo, ý thức mình được sai đến.
- Ý thức về Đại kết Ki-tô giáo.
- Nhạy cảm về phát triển xã hội theo Tin mừng.
C. KHỞI ĐI TỪ HOÀN CẢNH KHÓ KHĂN NHẤT
Những mặt cần đào tạo thì nhiều mà điều kiện quá eo hẹp Không còn trường Công Giáo, chỉ còn vỏn vẹn một giờ giáo lý hằng tuần. Do đó, cần bố trí việc đào tạo cách có kế hoạch và kiên trì theo đuổi nhiều năm.
Ý tưởng nòng cốt đã dẫn đến chương trình giáo lý theo tuổi là: “Làm sao để bảo đảm tối thiểu và vươn tới tối đa”. Ý tưởng ấy đã nẩy sinh từ những hoàn cảnh khó khăn nhất, bắt nguồn từ những buổi làm việc về giáo lý của một nhóm linh mục tại Đà Lạt năm 1978-1979 – Đã 30 năm rồi. Nhiều gia đình trôi giạt tới những góc trời hẻo lánh, mỗi năm chỉ về giáo xứ dự lễ được một vài lần, đang khi các linh mục rất khó mà đi thăm những giáo dân ở xa. Câu hỏi được đặt ra: Làm thế nào để giúp những gia đình lẻ loi ở vùng sâu vùng xa có thể tự dạy giáo lý cho con em mình cách phong phú? Phải biên soạn những giáo trình áp dụng thế nào để vừa có thể dùng được trong những hoàn cảnh khó khăn nhất, vừa có thể triển khai theo sư phạm mới đến mức tối đa khi hoàn cảnh cho phép? Làm thế nào soạn được những thủ bản có khả năng bảo đảm tối thiểu để vươn tới tối đa?
II. BẢO ĐẢM TỐI THIỂU VÀ VƯƠN TỚI TỐI ĐA
Trước thách đố ấy, trong ba năm liền, những người biên soạn đã tập trung thực hiện giáo trình chuẩn bị Xưng Tội Rước Lễ Lần Đầu và giáo trình chuẩn bị Thêm Sức với những bài học để cha mẹ hoặc anh chị có thể cắt nghĩa dễ dàng cho con em trong khoảng 45 phút. Công việc đã xong cuối năm 1983. Lúc đầu các bài học ấy đã được áp dụng tại một số nơi ở mức bảo đảm tối thiểu. Năm 1991, Ban Giáo Lý Nha Trang đã vận dụng hai bản văn ấy để đẩy tới một chương trình theo sáu năm tuổi, từ 7 đến 12, áp dụng theo hướng vươn tới tối đa với những giáo án dọn sẵn cho giáo lý viên. Từ cơ sở ấy, Ban Giáo Lý Nha Trang đã biên soạn thêm các chu kỳ Sữa Đức Tin (0-3 tuổi), Đồng Cỏ Non (4-6 tuổi), rồi Kinh Thánh (13-15 tuổi) và Vào Đời (16-18 tuổi).
A. BẢO ĐẢM TỐI THIỂU
1. Trong hai giáo trình dọn Rước Lễ và Thêm Sức nói trên, phần chính của mỗi bài học là các câu hỏi đáp, cộng thêm những yếu tố dẫn nhập và kết luận, tạo thành một nội dung gọn gàng để dạy trong vòng một giờ. Mỗi bài gồm các yếu tố:
- Đề bài
- Câu Lời Chúa
- Các câu hỏi đáp nhịp nhàng dễ học thuộc lòng.
- Cầu nguyện
- Tâm niệm
- Thực hành
2. Với các yếu tố: Lời Chúa, nội dung giáo lý, cầu nguyện và với ý lực sống là câu tâm niệm và gợi ý thực hành (dưới dạng vần để dễ nhớ), mỗi bài học đều nhằm đẩy từ hiểu biết đức tin đến biến đổi đời sống.
3. Các câu tâm niệm và thực hành được phân phối rải đều, nhằm đào tạo đủ các mặt nói ở mục B phần I trên đây. Chắc hẳn chưa thấm vào đâu nhưng dù sao cũng gieo được cho cá em những định hướng tốt.
4. Mỗi năm cha mẹ (hoặc anh chị) nhận một quyển sách về giúp cho con em mình. Sau 3, 4 tháng có thể đưa tới gặp linh mục để được hướng dẫn thêm. Học xong sẽ nhận sách mới.
5. Chủ yếu là gồm hai năm Sơ Cấp (Rước Lễ) và ba năm Căn Bản (Thêm Sức).
Như thế chương trình này trước hết là để áp dụng cho những nơi ít điều kiện nhất. Cha mẹ hoặc anh chị chỉ cần theo thứ tự trong sách học sinh mà giải thích cho con em. Theo cái nhìn ấy, cả những nơi chỉ có một gia đình công giáo vẫn có thể áp dụng CTGLPT theo tuổi.
B. VƯƠN TỚI TỐI ĐA
1. Khi có thể dạy tập trung, sẽ tùy điều kiện mà vươn tới tối đa.
- Tùy số GLV nhiều ít, sẽ triển khai dần, có điều kiện tới đâu thì áp dụng tới đó.:
Y Trước hết là hai khối Sơ Cấp và Căn Bản:
· Rước lễ 1, 2: dùng sách Sơ cấp 1, 2
· Thêm sức 1, 2, 3: dùng sách Căn bản 1, 2, 3
Y Tiếp đến là các khối Đồng Cỏ Non, Kinh Thánh và Vào Đời:
· Đồng Cỏ Non 1, 2, 3.
· Kinh Thánh 1, 2, 3.
· Vào Đời 1, 2, 3.
Y Những nơi ít học sinh không đủ trải thành 12 lớp (7-18 tuổi) thì dựa trên 4 chu kỳ để thu gọn thành 4 lớp, mỗi lớp học 3 năm; hoặc chia thành 6 lớp cách nhau, mỗi lớp gồm 2 tuổi.
2. Dựa trên kết quả cuộc canh tân khoa giáo lý
Chương trình toàn bộ và chương trình mỗi chu kỳ được triển khai theo các nguyên tắc của khoa giáo lý canh tân:
Y Tập trung vào Chúa Ki-tô (DGL 5-9; SGLC 427-429)
Y Bắt nguồn từ Kinh thánh và Thánh truyền (DGL 20.27)
Y Triển khai theo lịch sử cứu độ và kinh Tin kính (DGL 28)
Y Theo phương pháp quy nạp, đi từ dễ đến khó (DGL 58. 59)
Y Mỗi chu kỳ đều học toàn vẹn giáo lý (DGL 50)
Y Tiến đến sự kết hiệp với Ba Ngôi Thiên Chúa trong Đức Ki-tô (DGL 5c. 20b)
III. CÁC CHU KỲ VÀ VIỆC CẬP NHẬT GIÁO TRÌNH CÁC KHỐI
A. CÁC CHU KỲ:
Chương trình giáo lý phổ thông chia ra làm 6 chu kỳ, mỗi chu kỳ gồm 3 năm, riêng hai chu kỳ Sơ cấp (2 năm) và Căn bản (3 năm) sẽ giao động trong sáu năm, từ 7 đến 12 tuổi để dễ lo xong các bí tích khai tâm.
1. Chu kỳ 1-3 tuổi: SỮA ĐỨC TIN (hát ru)
2. Chu kỳ 4-6 tuổi: ĐỒNG CỎ NON 1-3 (giáo lý vườn trẻ)
3. Chu kỳ 7-9 tuổi: SƠ CẤP 1-2 (Rước lễ)
- Sơ cấp l: Thiên Chúa Ba Ngôi
- Sơ cấp 2: Hội thánh và đời sống làm con cái Chúa
Rước lễ lần đầu sau 8 tuổi.
4. Chu kỳ 9-12 tuổi: CĂN BẢN 1-3 (Thêm sức)
- Căn bản 1: Cựu ước và 10 điều răn
- Căn bản 2: Đức Ki-tô
- Căn bản 3: Hội thánh
Thêm sức sau 12 tuổi.
5. Chu kỳ 13-15 tuổi: KINH THÁNH 1-3
- Kinh thánh 1: Cựu ước
- Kinh thánh 2: Đức Ki-tô
- Kinh thánh 3: Hội thánh, các bí tích và lịch sử Hội thánh.
Trong chu kỳ này còn có các bài tổng hợp về nhân bản Ki-tô giáo, những điều cần biết về các sách Kinh thánh và lịch sử Hội thánh tại Việt nam. Học bằng thảo luận dựa trên bản văn Kinh thánh.
6. Chu kỳ 16-18 tuổi: VÀO ĐỜI 1-3
- Vào đời 1: “Tiếng gọi lên đường”: Các nhân vật Cựu ước sống Lời Chúa. Các vấn đề cá nhân và gia đình. Đời sống luân lý.
- Vào đời 2: “Đây, Chúa ở cùng chúng ta”: Phụng vụ và đời sống tâm linh.
- Vào đời 3: “Giữa lòng Hội thánh và thế giới”: Các vấn đề của Hội thánh và nhân loại.
Chương trình năm cuối này trình bày quan điểm của Hội thánh về những vấn đề xã hội, áp dụng phương pháp học và hành động theo mẫu XEM-XÉT-LÀM, chuẩn bị cho giới trẻ đảm nhận trách nhiệm của ki-tô hữu trưởng thành.
B. CẬP NHẬT GIÁO TRÌNH CÁC KHỐI
Phần chính của bộ CTGLPT đã xong năm 1994 – mỗi chu kỳ đều gồm 3 năm. Năm 1995, Ban Giáo Lý Giáo Phận Vinh xin được giấy phép xuất bản chính thức. Đang khi đó quyển Sách Giáo Lý Hội Thánh Công Giáo (Sách Giáo Lý Chung: SGLC) được công bố năm 1992 đã khiến Ban Biên Soạn ở Nha Trang phải duyệt lại toàn bộ. Năm 1996 xong hết các giáo trình từ nhỏ đến hết lớp Kinh Thánh 3 – trong đó, chu kỳ Sơ Cấp rút xuống còn 2 năm và chu kỳ Căn Bản tăng thành 4 năm. Năm 1998 xong đến hết lớp Vào Đời 3.
1. Cập nhật các sách khối VÀO ĐỜI
Quyển “Bước Theo Thầy Giêsu” (Giáo Lý Vào Đời 2) soạn theo khung Linh Thao I Nhã, nhiều nơi không có giáo lý viên đủ kinh nghiệm để áp dụng. Do đó, năm 2003, đã được thay bằng giáo trình mới biên soạn “Đây, Thiên Chúa ở cùng chúng ta”, dạy cầu nguyện theo Năm Phụng Vụ. Quyển Vào Đời 1 và Vào Đời 2 cũng có nhu cầu biên soạn lại cho dễ sử dụng hơn, nhưng chưa thực hiện được.
2. Cập nhật các sách khối CĂN BẢN
Trong sáu chu kỳ của CTGLPT, việc triển khai áp dụng SGLC đòi các ban biên soạn phải đầu tư nhiều cho giáo trình khối Căn Bản:
- Khối này dành cho tuổi 9-12 là tuổi quân bình, dễ tiếp thu, tuổi tiếp nhận vốn kiến thức và kinh nghiệm ghi dấu ấn mạnh trên cả đời Kitô hữu của các em;
- Do đó, giáo trình khối này phải cung cấp đủ lượng thông tin căn bản cả về giáo lý và kinh nghiệm sống đạo.
Trong phiên bản 1992-1996 của Nha Trang, khối Căn Bản có 3 năm. Năm 1995, Tiểu Ban Giáo Lý trực thuộc Hội Đồng Giám Mục Việt Nam do Đức Cha Nicôla Hùynh Văn Nghi đứng đầu, đã thực hiện bản hỏi đáp theo sát SGLC. Ban Giáo Lý Nha Trang đã dựa theo đó thể thực hiện giáo trình mới cho khối Căn Bản, kéo dài 4 năm. Đem vào áp dụng, việc kéo dài thành 4 năm có nhiều bất tiện, hơn nữa, một số kiến thức của giáo trình 4 năm không cần thiết cho tuổi 9-12. Do đó, từ năm 2003, Ban Giáo Lý Nha Trang đã xây dựng lại một giáo trình ba năm cho khối Căn Bản, cuối năm 2006 đã hoàn thành và chính thức đưa vào áp dụng.
Đầu năm 2008, Đức Giám Mục Giáo Phận Qui Nhơn chấp thuận cho thích nghi CTGLPT theo tuổi để áp dụng kể từ niên khóa 2008-2009. Ban Giáo Lý Qui Nhơn lấy lại giáo trình khối Căn Bản 2006 của Nha Trang và thực hiện ấn bản riêng với một số thay đổi như sau:
- Đem lại vào sách học sinh phần dẫn nhập trước mỗi bài. Phần dẫn nhập này giúp phụ huynh có thể giải thích bài học mà cần sách giáo lý viên.
- Duyệt lại một số câu hỏi đáp.
- Thay hai bài ôn tập của mỗi năm bằng hai bài định hướng về nhân bản và tâm linh.
- In các câu tâm niệm và thực hành vào sách học sinh (sách Nha Trang chỉ in những câu này trong sách giáo lý viên) để những gia đình sống lẻ loi ở các vùng xa có thể giải thích bài học cho con em mà không cần sách giáo lý viên.
2. Cập nhật các sách khối SƠ CẤP
Ban Giáo Lý Nha Trang và Ban Giáo Lý Qui Nhơn làm việc chung để cùng duyệt lại giáo trình khối Sơ Cấp với phương hướng sau đây:
- Trong giáo trình hiện hành của Nha Trang, sách Sơ Cấp năm II có 33 bài, sẽ rút lại thành 32 bài cho đồng bộ với các lớp khác.
- Bỏ bớt một số câu hỏi đáp không cần thiết. Sửa các câu hỏi đáp cho gọn nhẹ hơn, nhịp nhàng hơn để dễ học thuộc lòng.
- In lại sách học sinh khổ 10.5 cm x 21 cm, với hình minh họa và có phần dành cho học sinh ghi bài.
- Sửa lại sách giáo lý viên theo những gì đã sửa trong sách học sinh.
IV. ĐÀO TẠO THEO LINH HẠNH GIÁO DÂN
Dạy giáo lý là để giúp người tín hữu biết mình tin vào ai và biến đổi đời sống theo ý Đấng mình tin. Để tạo thuận lợi cho việc này CTGLPT theo đuổi hướng linh hạnh được đề ra trong tông huấn”Người ki-tô hữu giáo dân”. (Chỉ có một Linh Đạo là chính Đức Kitô, vì chính Ngài là Đường, nhưng trên Đường ấy có nhiều làn dành cho những loại xe nhanh chậm khác nhau và có cả lề đường dành cho bộ hành, gọi là những linh hạnh).
1. Một lớp giáo dân năng động
Thật vậy, hơn 90% học sinh giáo lý về sau sẽ là những tín hữu trong bậc giáo dân, sống và làm chứng giữa đời. Vì thế cần hướng dẫn tới việc đào tạo một lớp giáo dân mới đầy năng động, theo tinh thần Tông huấn “Người Ki-tô-hữu giáo dân”“Cả các bạn nữa hãy đi làm vườn nho cho tôi”.
CTGLPT nhắm giúp dân Chúa biến đổi đời sống, chuyển từ thái độ giữ đạo sang thái độ sống đạo. Để tránh không sản xuất ra những người tín hữu thụ động, máy móc, việc dạy giáo lý cần nhắm đào tạo người môn đệ say mê Thầy chí thánh. Đó là những người tha thiết muốn làm cho mọi người biết Thầy và làm cho Tin mừng của Thầy thấm nhuần tất ca.
Ở chu kỳ Sơ cấp và chu kỳ Căn bản, các câu hỏi đáp, các lời nguyện, các câu tâm niệm và thực hành được xếp để giúp cho các em nên người tín hữu tốt và công dân tốt. Riêng chu kỳ Căn bản có những bài luyện tính tốt, chu kỳ Kinh thánh có các bài dậy men Tin mừng và chu kỳ Vào đời là một chương trình chuyên biệt hướng thẳng tới mục tiêu này.
a. Tín hữu tốt
- Hiểu và sống giáo lý Tin mừng theo tuổi mình.
- Yêu mến Lời Chúa và Kinh thánh.
- Quảng đại dâng mình phục vụ Chúa trong ơn gọi giáo dân, linh mục, tu sĩ...
- Nỗ lực xây dựng Hội thánh và có ý thức đại kết.
- Xác tín vai trò men của mình trong xã hội thời đại sắp tới.
- Nhiệt thành với việc truyền giáo.
b. Công dân tốt
- Ham học và cầu tiến.
- Rèn tập các đức tính nhân bản.
- Yêu quê hương dân tộc.
- Biết làm việc chung và nỗ lực góp phần vào các trách nhiệm xã hội.
- Quý trọng các giá trị gia đình.
- Ý thức về sự phát triển xã hội theo tinh thần Tin mừng.
- Hiểu rõ và xác tín quan điểm của Hội thánh về các vấn đề xã hội.
2. Làm dậy men Tin mừng
Lịch sử Hội thánh Việt nam đã qua thời các thánh tử đạo và đang bước nhanh vào thời các thánh hiển tu. Thật vậy, người tín hữu ngày nay không còn phải đối đầu với cấm cách hoặc ý thức hệ nhưng là với chủ nghĩa duy vật thực hành, thực dụng và hưởng thụ.
Trong chương trình của Chúa Cha, giáo dân là những tín hữu sống giữa đời để thánh hóa mình và thánh hóa trần gian, làm chứng cho Chúa Ki-tô và mở rộng nước Ngài. Họ thuộc mọi tầng lớp xã hội, đang sinh sống và làm việc trong mọi ngành nghề. Nhờ bí tích rửa tội, họ được gia nhập Hội thánh, trở thành chi thể của Chúa. Họ cũng dự phần với Ngài trong sứ mạng cứu thế, thực hiện các vai trò ngôn sứ, tư tế và vương giả theo cách của họ. Trong các công việc họ làm, và tại nơi họ ở, họ có trách nhiệm làm cho mọi người được thấm nhuần Tin mừng, và làm cho mọi người được nhận biết Chúa Giêsu.
Môi trường của người giáo dân là “trần thế”. Như sen giữa đầm lầy, họ ở giữa thế gian mà không thuộc về thế gian, họ phải có bản lãnh, không những để đứng vững không bị biến chất mà còn có sức biến đổi như men trong bột. CTGLPT nhằm giúp người giáo dân mạnh dạn nhập cuộc, không còn đứng ngoài nhìn vào với một thái độ ái ngại, thoái thác hoặc với những phê phán trịch thượng, nhưng quả cảm đưa đạo vào đời, với lòng tự tin của men, của muối, của người con Thiên Chúa, ôm lấy một thế giới đang chối bỏ Thiên Chúa để hoán cải nó, đưa về lại với Thiên Chúa.
CTGLPT giúp người tín hữu gắn bó với Chúa Ki-tô, đồng cảm với Chúa Ki-tô là tâm điểm của lịch sử cứu độ, và nhiệt thành lo cho công cuộc cứu độ của Ngài.
Chương trình này cũng nhằm giúp người tín hữu biết sống dưới ơn soi dẫn của Chúa Thánh Thần, biết nhận định các giá trị trần thế dưới ánh sáng Tin mừng để chọn lựa đúng, hướng mọi sự đến trật tự của Nước Trời.
Sau cùng, chương trình này muốn giúp người tín hữu sống được những điều đó trong lòng Hội thánh và cùng với Hội thánh. Người tín hữu sẽ nhiệt thành cộng tác với giám mục, với linh mục và với các anh chị em khác trong giáo xứ, giáo phận. Họ sẽ sống mầu nhiệm Hội thánh cùng lúc với việc sống mầu nhiệm Ba Ngôi: một Hội thánh hiệp nhất theo mẫu mực sự hiệp nhất giữa Ba Ngôi. Họ sẽ xây dựng những cộng đoàn sống động theo mẫu của cộng đoàn tiên khởi trong sách Công vụ và những cộng đoàn thời khởi đầu của Hội thánh Việt nam.
3. Các nhân đức tự nhiên
Các sách Căn Bản của Qui Nhơn nhấn mạnh ba nhân đức gạch nối giữa tự nhiên và siêu nhiên theo thánh nữ Têrêxa Avila: Khiêm nhường, Từ bỏ và Yêu thương. Ba nhân đức này vừa gói ghém được các nhân đức tự nhiên, vừa dẫn tới ba nhân đức Tin, Cậy và Mến, hướng đến quyết tâm nên thánh bằng chu toàn bổn phận hiện tại với tình yêu mến.
Xã hội tiêu thụ và văn hóa nghe nhìn khiến bạn trẻ mất khả năng chú ý, mất khả năng suy luận phê phán, sống như những con thiêu thân. Việc dạy giáo lý cần giúp các em biết chú tâm vào việc đang làm, lời đang nói, chữ đang viết, tư tưởng đang nghĩ. Việc dạy giáo lý cần giúp các em ý thức và chu toàn việc nhỏ trong hiện tại với tình yêu mến lớn. Đó chính là con đường nên thánh.
4. Đời sống tâm linh
Ngoài những bài tổng hợp về cầu nguyện, việc đào tạo tâm linh ở hai chu kỳ Sơ Cấp và Căn Bản được rải đều trong các bài học, với các câu tâm niệm, thực hành và cầu nguyện giúp xây dựng tương quan với Ba Ngôi Thiên Chúa:
A. NHỮNG Ý LỰC
1. LÀM CON CÁI CHÚA CHA (Thiên Chúa là cứu cánh)
a. Phẩm giá làm con Thiên Chúa
b. Vì vinh danh Thiên Chúa
c. Đáp đền tình thương Thiên Chúa
d. Hoán cải trở về
e. Tin, cậy, mến
2. BƯỚC THEO CHÚA KI-TÔ
a. Đáp lời mời gọi
b. Yêu mến Lời Chúa
c. Hy sinh từ bỏ
d. Khao khát nên thánh
e. Gắn bó kết hiệp
3. TRONG CHÚA THÁNH THẦN
a. Yêu mến cầu nguyện
b. Sáng suốt nhận định
c. Đức Mẹ và các thánh
4. GIỮA LÒNG HỘI THÁNH VÀ THẾ GIỚI
a. Trách nhiệm trong cộng đoàn giáo xứ
b. Tham dự phụng vụ
c. Truyền giáo
B. ÁP DỤNG QUA CÁC CHU KỲ
a. Đồng Cỏ Non
b. Sơ Cấp
c. Căn Bản
d. Kinh Thánh
e. Vào Đời
5. Trong tinh thần được sai đi
Đa số bạn trẻ tuốn về thành phố, bỏ lại giáo xứ còm cõi với những người già. Không níu giữ được thì cần chuẩn bị để sai đi, giúp bạn trẻ dù đến đâu cũng ý thức mình được gia đình và giáo xứ sai đi làm chứng. Tạo điều kiện để bạn trẻ giữ vững liên lạc với nhau và với giáo xứ quê nhà.
V. HƯỚNG TỚI HỢP TÁC LIÊN GIÁO PHẬN
Hiện thời đã có năm giáo phận áp dụng CTGLPT theo tuổi. Tuy nhiên chúng ta sẽ hướng tới hợp tác ở một quy mô nhỏ hơn, giữa ba giáo phận cùng đào tạo linh mục chung tại ĐCV Sao Biển Nha Trang, trong đó giáo phận Ban Mê Thuột dù chưa nhận CTGLPT làm chương trình chính thức nhưng trong thực tế đa số các giáo xứ đều đang áp dụng chương trình này.
Các bản văn sẽ được đưa lên các trang mạng internet để nhiều nơi cùng sử dụng. Đồng thời các trang mạng cũng sẽ là nơi để trao đổi và phong phú hóa các giáo án nói riêng và những tài liệu đào tạo giáo lý viên nói chung.
VI. MỘT SỐ ĐIỂM CỤ THỂ KHI BẮT ĐẦU ÁP DỤNG CTGLPT TẠI GIÁO PHẬN QUI NHƠN
Niên khóa 2008-2009, các giáo xứ thuộc giáo phận Qui Nhơn sẽ áp dụng đồng loạt giáo trình CTGLPT cho hai khối Sơ Cấp và Căn Bản như đã nói trên. Nơi nào có điều kiện, cũng có thể áp dụng cho cả khối Đồng Cỏ Non. Một số điều cần biết:
A. Sách
1. Ban Giáo Lý Giáo Phận đang hoàn chỉnh và xúc tiến xin phép xuất bản để in kịp các sách sau đây cho niên học mới:
- Giáo Lý Sơ Cấp năm 1 (sách học sinh và sách GLV)
- Giáo Lý Sơ Cấp năm 2 (sách học sinh và sách GLV)
- Giáo Lý Căn Bản năm 1 (sách học sinh và sách GLV)
- Giáo Lý Căn Bản năm 2 (sách học sinh và sách GLV)
- Giáo Lý Căn Bản năm 3 (sách học sinh và sách GLV)
- Giáo Lý Đồng Cỏ Non năm 1 (sách học sinh)
- Giáo Lý Đồng Cỏ Non năm 2 (sách học sinh)
- Giáo Lý Đồng Cỏ Non năm 3 (sách học sinh)
2. Các sách khác, nơi nào cần ngay cho niên khóa 2008-2009 sẽ dùng sách của Ban Giáo Lý Nha Trang. Có thể đăng ký nhờ Ban Giáo Lý Giáo Hạt hoặc Nhà Sách Trinh Vương mua:
- Giáo Lý Đồng Cỏ Non năm 1, 2, 3 (sách giáo lý viên)
- Giáo Lý Kinh Thánh năm 1, 2, 3 (sách học sinh và sách giáo lý viên)
- Giáo Lý Vào Đời năm 1, 2, 3 (chỉ có sách học sinh, không có sách giáo lý viên)
- Các sách đào tạo GLV.
B. Tăng cường các Ban Giáo Lý
Giáo dục và đào tạo phải chiếm ưu tiên một, cho nên nếu được, chính vị Chủ Tịch Hội Đồng Giáo Xứ sẽ kiêm nhiệm trưởng Ban Giáo Lý giáo xứ. Nếu không, ít ra phải là vị đệ nhất phó chủ tịch.
Hội Đồng Giáo Xứ sẽ hỗ trợ tối đa cho các giáo lý viên. Khi một học sinh giáo lý vắng mặt hoặc quậy phá, giáo lý viên chỉ cần ghi tên đưa cho Hội Đồng Giáo Xứ. Vị phụ trách giáo họ sẽ trực tiếp làm việc với phụ huynh của em ấy.
Cách riêng, cần xây dựng Ban Giáo Lý cấp Giáo Hạt thật vững để hỗ trợ việc đào tạo giáo lý viên và tổ chức dạy giáo lý của các giáo xứ.
C. Giáo lý viên
1. Cho niên khóa 2008-2009
- Với sách giáo lý viên (giáo án) có sẵn, các anh chị giáo lý viên hiện nay có thể chuyển sang dạy chương trình mới cách dễ dàng.
- Sẽ có khóa tập huấn vào tháng 8-2008.
2. Cho các niên khóa sau
- Chuẩn bị giáo lý viên hai khối Kinh Thánh và Vào Đời ngay từ năm nay
- Ưu tiên mời những người đã lập gia đình: Vốn sống sẽ giúp họ đào tạo các em có chất lượng hơn; nhờ đã có gia đình tại giáo xứ, họ sẽ phục vụ lâu dài ổn định hơn.
- Chuẩn bị bằng đọc những sách của lớp sẽ phụ trách
D. Phòng lớp
- Hiện nay hầu hết các giáo xứ đã có sẵn một số phòng lớp
- Nơi nào chưa đủ phòng có thể mượn nhà tư nhân.
Đ. Hội Cha Mẹ Học Sinh Giáo Lý
Do áp lực việc học của con em ở nhà trường, nhiều phụ huynh lơ là việc đào tạo giáo lý. Cần tổ chức Hội Cha Mẹ Học Sinh Giáo Lý, hợp tác chặt chẽ với Ban Giáo Lý Giáo Xứ, để động viên giới phụ huynh. Hội cũng nhằm quan tâm nâng đỡ những gia đình lẻ loi, xa cộng đoàn giáo xứ.
E. Ngày GLV Việt Nam 26-7
- Để mọi thành phần Dân Chúa cùng quan tâm tới công cuộc dạy giáo lý và đào tạo người cho Hội Thánh.
Qui Nhơn, ngày 20-4-2008
TM. Ban Giáo Lý Giáo Phận
Lm Giacôbê Đặng Công Anh
Theo thỉnh nguyện của các cha Hạt Trưởng và Ban Giáo Lý Giáo Phận, Đức Giám Mục Giáo Phận đã chấp thuận cho áp dụng bộ sách Chương Trình Giáo Lý Phổ Thông theo tuổi kể từ niên khóa 2008-2009.
Chương trình này gồm các khối:
- Đồng Cỏ Non: 4-6 tuổi
- Sơ Cấp: 7-9 tuổi
- Căn Bản: 9-12 tuổi
- Kinh Thánh: 13-15 tuổi
- Vào Đời: 16-18 tuổi
Với hiện tình Giáo Lý Viên của đa số các nơi, việc áp dụng sẽ tiến hành dần dần.
Trong niên khóa 2008-2009, chúng ta sẽ tập trung áp dụng hai khối Sơ Cấp (Rước Lễ Lần Đầu) và Căn Bản (Thêm Sức). Nơi nào có điều kiện, có thể áp dụng thêm chương trình Đồng Cỏ Non (Mẫu Giáo).
Sang niên khóa 2009-2010, những giáo xứ đã kịp chuẩn bị sẽ tiến dần lên các khối Kinh Thánh và Vào Đời; đồng thời sẽ triển khai áp dụng giáo trình Giáo lý Dự Tòng và Giáo lý Hôn Nhân theo CTGLPT.
Tại sao chúng ta cần thay đổi? Thay đổi thế nào? Khi thay đổi phải làm gì?
Xin trình bày 6 điểm:
- một chương trình đào tạo theo tuổi
- bảo đảm tối thiểu và vươn tới tối đa
- các chu kỳ CTGLPT và việc cập nhật hóa giáo trình
- hướng đào tạo linh hạnh giáo dân
- hợp tác liên giáo phận
- mấy điểm cụ thể khi áp dụng CTGLPT tại giáo phận Qui Nhơn
I. MỘT CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO THEO TUỔI
Hơn 30 năm rồi, hoàn cảnh mục vụ đang thay đổi tận gốc rễ mà ta quên mất:
- Xã hội đã chuyển từ nông nghiệp sang công nghiệp, đô thị hóa, theo kinh tế thị trường.
- Không còn trường Công Giáo. Xuất thân từ trường nhà nước, các bạn trẻ từ 40 tuổi trở xuống đã được trang bị những cái nhìn về Thiên Chúa, về con người, về vũ trụ, về lịch sử, về xã hội và về cuộc sống rất khác với cái nhìn Kitô giáo.
- Văn hóa nghe nhìn và phong cách xã hội tiêu thụ đang tạo nên những con người khác xưa.
- Đến 70% thanh niên thiếu nữ lìa bỏ các giáo xứ miền quê tuốn về thành phố.
Trước những thay đổi ấy, việc dạy giáo lý không thể nào cứ hài lòng mãi với việc chuẩn bị xưng tội, rước lễ, thêm sức, nhưng phải cấp bách tự điều chỉnh để kịp thời giúp cho bạn trẻ tín hữu đứng vững được và chu toàn được sứ mạng mình trước hoàn cảnh mới.
A. THỂ NGHIỆM TẠI NHIỀU NƠI
Chương Trình Giáo Lý Phổ Thông hiện đang được áp dụng tại nhiều giáo phận. Theo thứ tự thời gian áp dụng chính thức, có: Giáo phận Vinh (1995), Giáo phận Nha Trang (1997), Giáo phận Đà Lạt (2002?). Mỗi giáo phận trong ba giáo phận này đều xin giấy phép xuất bản, in sách riêng và ghi rõ CTGLPT giáo phận mình. Ngoài ra, còn có Giáo phận Thanh Hóa dùng sách của Giáo phận Đà Lạt. Hầu hết các giáo xứ của Giáo phận Ban Mê Thuột, một số giáo hạt của giáo phận Phú Cường, của giáo phận Long Xuyên, giáo hạt Hóc Môn và một số giáo xứ của Giáo phận Sài Gòn dùng sách của Nha Trang.
Có sự chênh lệch phần nào về nội dung trong các ấn bản khác nhau nói trên. Giáo phận Vinh dùng phiên bản 1994 (Đồng Cỏ Non, 3 năm Sơ Cấp và 3 năm Căn Bản; 3 năm Kinh Thánh – riêng 3 năm Vào Đời do Ban Giáo Lý GP biên soạn lại); Giáo phận Đà Lạt còn dùng phiên bản 1996 (Đồng Cỏ Non, 2 năm Sơ Cấp và 4 năm Căn Bản; 3 năm Kinh Thánh; 3 năm Vào Đời); Giáo phận Nha Trang đã có phiên bản mới 3 năm cho khối Căn Bản (2006).
Giáo phận Qui Nhơn đang duyệt lại bản văn khối Căn Bản (lấy theo phiên bản 2006 của Nha Trang với một số thay đổi đáng kể), và đang cùng với Nha Trang duyệt lại bản văn khối Sơ Cấp, cả sách học sinh và sách giáo lý viên.
Được biết Giáo phận Hải Phòng cũng đang chuẩn bị thích nghi bản văn phần nào để tự xuất bản bộ sách “Chương trình Giáo lý Phổ Thông giáo phận Hải Phòng”.
Sở dĩ có việc thích nghi văn bản là vì mỗi nơi có thể có một số ưu điểm truyền thống thấy cần giữ lại trong chương trình canh tân.
Có độ chênh lệch về bản văn, nhưng tất cả đều theo một quan điểm chung: Tổ chức việc dạy giáo lý theo từng năm tuổi, từ 4 đến 18 tuổi để theo đuổi một sự đào tạo mục vụ toàn diện chứ không đơn thuần trang bị kiến thức giáo lý nhằm chuẩn bị cho các em lãnh nhận các bí tích. Mục đích của Chương trình giáo lý phổ thông là dùng việc dạy giáo lý làm nền để xây đắp một kế hoạch mục vụ giáo dục, nhằm đào tạo cho người tín hữu đạt tới một trình độ trưởng thành phổ thông về BIẾT và SỐNG, đúng với nội dung và phương hướng trong Sách Giáo lý chung mà Hội thánh ban hành năm 1992.
Chương trình đào tạo theo từng tuổi được đề ra là để ứng phó với tình cảnh thiếu trường Công Giáo, một sự thiếu thốn kéo dài nhiều chục năm qua và đã gây thiệt thòi quá lớn cho việc giáo dục Kitô giáo tại Việt Nam.
B. GIÁO DỤC KITÔ GIÁO, MỘT CUỘC ĐÀO TẠO TOÀN DIỆN
Có trường Công Giáo, người tín hữu trẻ được hưởng một sự đào tạo nhiều mặt, có thể nói là toàn diện. Khi trường Công Giáo không còn, những người có trách nhiệm trong Giáo Hội vẫn không được quên cuộc đào tạo toàn diện ấy.
1. Cần giúp hiểu biết giáo lý thật vững chắc
- Những kinh nghiệm quý báu từ truyền thống tại Giáo Phận nhà
- Sách Giáo Lý Chung của Hội Thánh Toàn Cầu 1992
- Những vấn đề mới do xã hội văn minh tiêu thụ gây ra.
2. Cần giúp có đức tin sâu xa
- Đào sâu đức tin.
- Yêu mến Kinh Thánh.
- Đời sống nội tâm.
- Lòng khao khát nên thánh.
- Vun trồng ơn gọi.
3. Cần giúp sống đúng phong cách người tín hữu
- Luyện tính tốt.
- Nâng cao trình độ văn hóa.
- Tha thiết với các giá trị gia đình.
- Yêu quê hương dân tộc.
4. Cần giúp có tinh thần Hội thánh
- Tích cực tham dự Phụng vụ.
- Yêu mến Hội thánh.
- Có tinh thần truyền giáo, ý thức mình được sai đến.
- Ý thức về Đại kết Ki-tô giáo.
- Nhạy cảm về phát triển xã hội theo Tin mừng.
C. KHỞI ĐI TỪ HOÀN CẢNH KHÓ KHĂN NHẤT
Những mặt cần đào tạo thì nhiều mà điều kiện quá eo hẹp Không còn trường Công Giáo, chỉ còn vỏn vẹn một giờ giáo lý hằng tuần. Do đó, cần bố trí việc đào tạo cách có kế hoạch và kiên trì theo đuổi nhiều năm.
Ý tưởng nòng cốt đã dẫn đến chương trình giáo lý theo tuổi là: “Làm sao để bảo đảm tối thiểu và vươn tới tối đa”. Ý tưởng ấy đã nẩy sinh từ những hoàn cảnh khó khăn nhất, bắt nguồn từ những buổi làm việc về giáo lý của một nhóm linh mục tại Đà Lạt năm 1978-1979 – Đã 30 năm rồi. Nhiều gia đình trôi giạt tới những góc trời hẻo lánh, mỗi năm chỉ về giáo xứ dự lễ được một vài lần, đang khi các linh mục rất khó mà đi thăm những giáo dân ở xa. Câu hỏi được đặt ra: Làm thế nào để giúp những gia đình lẻ loi ở vùng sâu vùng xa có thể tự dạy giáo lý cho con em mình cách phong phú? Phải biên soạn những giáo trình áp dụng thế nào để vừa có thể dùng được trong những hoàn cảnh khó khăn nhất, vừa có thể triển khai theo sư phạm mới đến mức tối đa khi hoàn cảnh cho phép? Làm thế nào soạn được những thủ bản có khả năng bảo đảm tối thiểu để vươn tới tối đa?
II. BẢO ĐẢM TỐI THIỂU VÀ VƯƠN TỚI TỐI ĐA
Trước thách đố ấy, trong ba năm liền, những người biên soạn đã tập trung thực hiện giáo trình chuẩn bị Xưng Tội Rước Lễ Lần Đầu và giáo trình chuẩn bị Thêm Sức với những bài học để cha mẹ hoặc anh chị có thể cắt nghĩa dễ dàng cho con em trong khoảng 45 phút. Công việc đã xong cuối năm 1983. Lúc đầu các bài học ấy đã được áp dụng tại một số nơi ở mức bảo đảm tối thiểu. Năm 1991, Ban Giáo Lý Nha Trang đã vận dụng hai bản văn ấy để đẩy tới một chương trình theo sáu năm tuổi, từ 7 đến 12, áp dụng theo hướng vươn tới tối đa với những giáo án dọn sẵn cho giáo lý viên. Từ cơ sở ấy, Ban Giáo Lý Nha Trang đã biên soạn thêm các chu kỳ Sữa Đức Tin (0-3 tuổi), Đồng Cỏ Non (4-6 tuổi), rồi Kinh Thánh (13-15 tuổi) và Vào Đời (16-18 tuổi).
A. BẢO ĐẢM TỐI THIỂU
1. Trong hai giáo trình dọn Rước Lễ và Thêm Sức nói trên, phần chính của mỗi bài học là các câu hỏi đáp, cộng thêm những yếu tố dẫn nhập và kết luận, tạo thành một nội dung gọn gàng để dạy trong vòng một giờ. Mỗi bài gồm các yếu tố:
- Đề bài
- Câu Lời Chúa
- Các câu hỏi đáp nhịp nhàng dễ học thuộc lòng.
- Cầu nguyện
- Tâm niệm
- Thực hành
2. Với các yếu tố: Lời Chúa, nội dung giáo lý, cầu nguyện và với ý lực sống là câu tâm niệm và gợi ý thực hành (dưới dạng vần để dễ nhớ), mỗi bài học đều nhằm đẩy từ hiểu biết đức tin đến biến đổi đời sống.
3. Các câu tâm niệm và thực hành được phân phối rải đều, nhằm đào tạo đủ các mặt nói ở mục B phần I trên đây. Chắc hẳn chưa thấm vào đâu nhưng dù sao cũng gieo được cho cá em những định hướng tốt.
4. Mỗi năm cha mẹ (hoặc anh chị) nhận một quyển sách về giúp cho con em mình. Sau 3, 4 tháng có thể đưa tới gặp linh mục để được hướng dẫn thêm. Học xong sẽ nhận sách mới.
5. Chủ yếu là gồm hai năm Sơ Cấp (Rước Lễ) và ba năm Căn Bản (Thêm Sức).
Như thế chương trình này trước hết là để áp dụng cho những nơi ít điều kiện nhất. Cha mẹ hoặc anh chị chỉ cần theo thứ tự trong sách học sinh mà giải thích cho con em. Theo cái nhìn ấy, cả những nơi chỉ có một gia đình công giáo vẫn có thể áp dụng CTGLPT theo tuổi.
B. VƯƠN TỚI TỐI ĐA
1. Khi có thể dạy tập trung, sẽ tùy điều kiện mà vươn tới tối đa.
- Tùy số GLV nhiều ít, sẽ triển khai dần, có điều kiện tới đâu thì áp dụng tới đó.:
Y Trước hết là hai khối Sơ Cấp và Căn Bản:
· Rước lễ 1, 2: dùng sách Sơ cấp 1, 2
· Thêm sức 1, 2, 3: dùng sách Căn bản 1, 2, 3
Y Tiếp đến là các khối Đồng Cỏ Non, Kinh Thánh và Vào Đời:
· Đồng Cỏ Non 1, 2, 3.
· Kinh Thánh 1, 2, 3.
· Vào Đời 1, 2, 3.
Y Những nơi ít học sinh không đủ trải thành 12 lớp (7-18 tuổi) thì dựa trên 4 chu kỳ để thu gọn thành 4 lớp, mỗi lớp học 3 năm; hoặc chia thành 6 lớp cách nhau, mỗi lớp gồm 2 tuổi.
2. Dựa trên kết quả cuộc canh tân khoa giáo lý
Chương trình toàn bộ và chương trình mỗi chu kỳ được triển khai theo các nguyên tắc của khoa giáo lý canh tân:
Y Tập trung vào Chúa Ki-tô (DGL 5-9; SGLC 427-429)
Y Bắt nguồn từ Kinh thánh và Thánh truyền (DGL 20.27)
Y Triển khai theo lịch sử cứu độ và kinh Tin kính (DGL 28)
Y Theo phương pháp quy nạp, đi từ dễ đến khó (DGL 58. 59)
Y Mỗi chu kỳ đều học toàn vẹn giáo lý (DGL 50)
Y Tiến đến sự kết hiệp với Ba Ngôi Thiên Chúa trong Đức Ki-tô (DGL 5c. 20b)
III. CÁC CHU KỲ VÀ VIỆC CẬP NHẬT GIÁO TRÌNH CÁC KHỐI
A. CÁC CHU KỲ:
Chương trình giáo lý phổ thông chia ra làm 6 chu kỳ, mỗi chu kỳ gồm 3 năm, riêng hai chu kỳ Sơ cấp (2 năm) và Căn bản (3 năm) sẽ giao động trong sáu năm, từ 7 đến 12 tuổi để dễ lo xong các bí tích khai tâm.
1. Chu kỳ 1-3 tuổi: SỮA ĐỨC TIN (hát ru)
2. Chu kỳ 4-6 tuổi: ĐỒNG CỎ NON 1-3 (giáo lý vườn trẻ)
3. Chu kỳ 7-9 tuổi: SƠ CẤP 1-2 (Rước lễ)
- Sơ cấp l: Thiên Chúa Ba Ngôi
- Sơ cấp 2: Hội thánh và đời sống làm con cái Chúa
Rước lễ lần đầu sau 8 tuổi.
4. Chu kỳ 9-12 tuổi: CĂN BẢN 1-3 (Thêm sức)
- Căn bản 1: Cựu ước và 10 điều răn
- Căn bản 2: Đức Ki-tô
- Căn bản 3: Hội thánh
Thêm sức sau 12 tuổi.
5. Chu kỳ 13-15 tuổi: KINH THÁNH 1-3
- Kinh thánh 1: Cựu ước
- Kinh thánh 2: Đức Ki-tô
- Kinh thánh 3: Hội thánh, các bí tích và lịch sử Hội thánh.
Trong chu kỳ này còn có các bài tổng hợp về nhân bản Ki-tô giáo, những điều cần biết về các sách Kinh thánh và lịch sử Hội thánh tại Việt nam. Học bằng thảo luận dựa trên bản văn Kinh thánh.
6. Chu kỳ 16-18 tuổi: VÀO ĐỜI 1-3
- Vào đời 1: “Tiếng gọi lên đường”: Các nhân vật Cựu ước sống Lời Chúa. Các vấn đề cá nhân và gia đình. Đời sống luân lý.
- Vào đời 2: “Đây, Chúa ở cùng chúng ta”: Phụng vụ và đời sống tâm linh.
- Vào đời 3: “Giữa lòng Hội thánh và thế giới”: Các vấn đề của Hội thánh và nhân loại.
Chương trình năm cuối này trình bày quan điểm của Hội thánh về những vấn đề xã hội, áp dụng phương pháp học và hành động theo mẫu XEM-XÉT-LÀM, chuẩn bị cho giới trẻ đảm nhận trách nhiệm của ki-tô hữu trưởng thành.
B. CẬP NHẬT GIÁO TRÌNH CÁC KHỐI
Phần chính của bộ CTGLPT đã xong năm 1994 – mỗi chu kỳ đều gồm 3 năm. Năm 1995, Ban Giáo Lý Giáo Phận Vinh xin được giấy phép xuất bản chính thức. Đang khi đó quyển Sách Giáo Lý Hội Thánh Công Giáo (Sách Giáo Lý Chung: SGLC) được công bố năm 1992 đã khiến Ban Biên Soạn ở Nha Trang phải duyệt lại toàn bộ. Năm 1996 xong hết các giáo trình từ nhỏ đến hết lớp Kinh Thánh 3 – trong đó, chu kỳ Sơ Cấp rút xuống còn 2 năm và chu kỳ Căn Bản tăng thành 4 năm. Năm 1998 xong đến hết lớp Vào Đời 3.
1. Cập nhật các sách khối VÀO ĐỜI
Quyển “Bước Theo Thầy Giêsu” (Giáo Lý Vào Đời 2) soạn theo khung Linh Thao I Nhã, nhiều nơi không có giáo lý viên đủ kinh nghiệm để áp dụng. Do đó, năm 2003, đã được thay bằng giáo trình mới biên soạn “Đây, Thiên Chúa ở cùng chúng ta”, dạy cầu nguyện theo Năm Phụng Vụ. Quyển Vào Đời 1 và Vào Đời 2 cũng có nhu cầu biên soạn lại cho dễ sử dụng hơn, nhưng chưa thực hiện được.
2. Cập nhật các sách khối CĂN BẢN
Trong sáu chu kỳ của CTGLPT, việc triển khai áp dụng SGLC đòi các ban biên soạn phải đầu tư nhiều cho giáo trình khối Căn Bản:
- Khối này dành cho tuổi 9-12 là tuổi quân bình, dễ tiếp thu, tuổi tiếp nhận vốn kiến thức và kinh nghiệm ghi dấu ấn mạnh trên cả đời Kitô hữu của các em;
- Do đó, giáo trình khối này phải cung cấp đủ lượng thông tin căn bản cả về giáo lý và kinh nghiệm sống đạo.
Trong phiên bản 1992-1996 của Nha Trang, khối Căn Bản có 3 năm. Năm 1995, Tiểu Ban Giáo Lý trực thuộc Hội Đồng Giám Mục Việt Nam do Đức Cha Nicôla Hùynh Văn Nghi đứng đầu, đã thực hiện bản hỏi đáp theo sát SGLC. Ban Giáo Lý Nha Trang đã dựa theo đó thể thực hiện giáo trình mới cho khối Căn Bản, kéo dài 4 năm. Đem vào áp dụng, việc kéo dài thành 4 năm có nhiều bất tiện, hơn nữa, một số kiến thức của giáo trình 4 năm không cần thiết cho tuổi 9-12. Do đó, từ năm 2003, Ban Giáo Lý Nha Trang đã xây dựng lại một giáo trình ba năm cho khối Căn Bản, cuối năm 2006 đã hoàn thành và chính thức đưa vào áp dụng.
Đầu năm 2008, Đức Giám Mục Giáo Phận Qui Nhơn chấp thuận cho thích nghi CTGLPT theo tuổi để áp dụng kể từ niên khóa 2008-2009. Ban Giáo Lý Qui Nhơn lấy lại giáo trình khối Căn Bản 2006 của Nha Trang và thực hiện ấn bản riêng với một số thay đổi như sau:
- Đem lại vào sách học sinh phần dẫn nhập trước mỗi bài. Phần dẫn nhập này giúp phụ huynh có thể giải thích bài học mà cần sách giáo lý viên.
- Duyệt lại một số câu hỏi đáp.
- Thay hai bài ôn tập của mỗi năm bằng hai bài định hướng về nhân bản và tâm linh.
- In các câu tâm niệm và thực hành vào sách học sinh (sách Nha Trang chỉ in những câu này trong sách giáo lý viên) để những gia đình sống lẻ loi ở các vùng xa có thể giải thích bài học cho con em mà không cần sách giáo lý viên.
2. Cập nhật các sách khối SƠ CẤP
Ban Giáo Lý Nha Trang và Ban Giáo Lý Qui Nhơn làm việc chung để cùng duyệt lại giáo trình khối Sơ Cấp với phương hướng sau đây:
- Trong giáo trình hiện hành của Nha Trang, sách Sơ Cấp năm II có 33 bài, sẽ rút lại thành 32 bài cho đồng bộ với các lớp khác.
- Bỏ bớt một số câu hỏi đáp không cần thiết. Sửa các câu hỏi đáp cho gọn nhẹ hơn, nhịp nhàng hơn để dễ học thuộc lòng.
- In lại sách học sinh khổ 10.5 cm x 21 cm, với hình minh họa và có phần dành cho học sinh ghi bài.
- Sửa lại sách giáo lý viên theo những gì đã sửa trong sách học sinh.
IV. ĐÀO TẠO THEO LINH HẠNH GIÁO DÂN
Dạy giáo lý là để giúp người tín hữu biết mình tin vào ai và biến đổi đời sống theo ý Đấng mình tin. Để tạo thuận lợi cho việc này CTGLPT theo đuổi hướng linh hạnh được đề ra trong tông huấn”Người ki-tô hữu giáo dân”. (Chỉ có một Linh Đạo là chính Đức Kitô, vì chính Ngài là Đường, nhưng trên Đường ấy có nhiều làn dành cho những loại xe nhanh chậm khác nhau và có cả lề đường dành cho bộ hành, gọi là những linh hạnh).
1. Một lớp giáo dân năng động
Thật vậy, hơn 90% học sinh giáo lý về sau sẽ là những tín hữu trong bậc giáo dân, sống và làm chứng giữa đời. Vì thế cần hướng dẫn tới việc đào tạo một lớp giáo dân mới đầy năng động, theo tinh thần Tông huấn “Người Ki-tô-hữu giáo dân”“Cả các bạn nữa hãy đi làm vườn nho cho tôi”.
CTGLPT nhắm giúp dân Chúa biến đổi đời sống, chuyển từ thái độ giữ đạo sang thái độ sống đạo. Để tránh không sản xuất ra những người tín hữu thụ động, máy móc, việc dạy giáo lý cần nhắm đào tạo người môn đệ say mê Thầy chí thánh. Đó là những người tha thiết muốn làm cho mọi người biết Thầy và làm cho Tin mừng của Thầy thấm nhuần tất ca.
Ở chu kỳ Sơ cấp và chu kỳ Căn bản, các câu hỏi đáp, các lời nguyện, các câu tâm niệm và thực hành được xếp để giúp cho các em nên người tín hữu tốt và công dân tốt. Riêng chu kỳ Căn bản có những bài luyện tính tốt, chu kỳ Kinh thánh có các bài dậy men Tin mừng và chu kỳ Vào đời là một chương trình chuyên biệt hướng thẳng tới mục tiêu này.
a. Tín hữu tốt
- Hiểu và sống giáo lý Tin mừng theo tuổi mình.
- Yêu mến Lời Chúa và Kinh thánh.
- Quảng đại dâng mình phục vụ Chúa trong ơn gọi giáo dân, linh mục, tu sĩ...
- Nỗ lực xây dựng Hội thánh và có ý thức đại kết.
- Xác tín vai trò men của mình trong xã hội thời đại sắp tới.
- Nhiệt thành với việc truyền giáo.
b. Công dân tốt
- Ham học và cầu tiến.
- Rèn tập các đức tính nhân bản.
- Yêu quê hương dân tộc.
- Biết làm việc chung và nỗ lực góp phần vào các trách nhiệm xã hội.
- Quý trọng các giá trị gia đình.
- Ý thức về sự phát triển xã hội theo tinh thần Tin mừng.
- Hiểu rõ và xác tín quan điểm của Hội thánh về các vấn đề xã hội.
2. Làm dậy men Tin mừng
Lịch sử Hội thánh Việt nam đã qua thời các thánh tử đạo và đang bước nhanh vào thời các thánh hiển tu. Thật vậy, người tín hữu ngày nay không còn phải đối đầu với cấm cách hoặc ý thức hệ nhưng là với chủ nghĩa duy vật thực hành, thực dụng và hưởng thụ.
Trong chương trình của Chúa Cha, giáo dân là những tín hữu sống giữa đời để thánh hóa mình và thánh hóa trần gian, làm chứng cho Chúa Ki-tô và mở rộng nước Ngài. Họ thuộc mọi tầng lớp xã hội, đang sinh sống và làm việc trong mọi ngành nghề. Nhờ bí tích rửa tội, họ được gia nhập Hội thánh, trở thành chi thể của Chúa. Họ cũng dự phần với Ngài trong sứ mạng cứu thế, thực hiện các vai trò ngôn sứ, tư tế và vương giả theo cách của họ. Trong các công việc họ làm, và tại nơi họ ở, họ có trách nhiệm làm cho mọi người được thấm nhuần Tin mừng, và làm cho mọi người được nhận biết Chúa Giêsu.
Môi trường của người giáo dân là “trần thế”. Như sen giữa đầm lầy, họ ở giữa thế gian mà không thuộc về thế gian, họ phải có bản lãnh, không những để đứng vững không bị biến chất mà còn có sức biến đổi như men trong bột. CTGLPT nhằm giúp người giáo dân mạnh dạn nhập cuộc, không còn đứng ngoài nhìn vào với một thái độ ái ngại, thoái thác hoặc với những phê phán trịch thượng, nhưng quả cảm đưa đạo vào đời, với lòng tự tin của men, của muối, của người con Thiên Chúa, ôm lấy một thế giới đang chối bỏ Thiên Chúa để hoán cải nó, đưa về lại với Thiên Chúa.
CTGLPT giúp người tín hữu gắn bó với Chúa Ki-tô, đồng cảm với Chúa Ki-tô là tâm điểm của lịch sử cứu độ, và nhiệt thành lo cho công cuộc cứu độ của Ngài.
Chương trình này cũng nhằm giúp người tín hữu biết sống dưới ơn soi dẫn của Chúa Thánh Thần, biết nhận định các giá trị trần thế dưới ánh sáng Tin mừng để chọn lựa đúng, hướng mọi sự đến trật tự của Nước Trời.
Sau cùng, chương trình này muốn giúp người tín hữu sống được những điều đó trong lòng Hội thánh và cùng với Hội thánh. Người tín hữu sẽ nhiệt thành cộng tác với giám mục, với linh mục và với các anh chị em khác trong giáo xứ, giáo phận. Họ sẽ sống mầu nhiệm Hội thánh cùng lúc với việc sống mầu nhiệm Ba Ngôi: một Hội thánh hiệp nhất theo mẫu mực sự hiệp nhất giữa Ba Ngôi. Họ sẽ xây dựng những cộng đoàn sống động theo mẫu của cộng đoàn tiên khởi trong sách Công vụ và những cộng đoàn thời khởi đầu của Hội thánh Việt nam.
3. Các nhân đức tự nhiên
Các sách Căn Bản của Qui Nhơn nhấn mạnh ba nhân đức gạch nối giữa tự nhiên và siêu nhiên theo thánh nữ Têrêxa Avila: Khiêm nhường, Từ bỏ và Yêu thương. Ba nhân đức này vừa gói ghém được các nhân đức tự nhiên, vừa dẫn tới ba nhân đức Tin, Cậy và Mến, hướng đến quyết tâm nên thánh bằng chu toàn bổn phận hiện tại với tình yêu mến.
Xã hội tiêu thụ và văn hóa nghe nhìn khiến bạn trẻ mất khả năng chú ý, mất khả năng suy luận phê phán, sống như những con thiêu thân. Việc dạy giáo lý cần giúp các em biết chú tâm vào việc đang làm, lời đang nói, chữ đang viết, tư tưởng đang nghĩ. Việc dạy giáo lý cần giúp các em ý thức và chu toàn việc nhỏ trong hiện tại với tình yêu mến lớn. Đó chính là con đường nên thánh.
4. Đời sống tâm linh
Ngoài những bài tổng hợp về cầu nguyện, việc đào tạo tâm linh ở hai chu kỳ Sơ Cấp và Căn Bản được rải đều trong các bài học, với các câu tâm niệm, thực hành và cầu nguyện giúp xây dựng tương quan với Ba Ngôi Thiên Chúa:
A. NHỮNG Ý LỰC
1. LÀM CON CÁI CHÚA CHA (Thiên Chúa là cứu cánh)
a. Phẩm giá làm con Thiên Chúa
b. Vì vinh danh Thiên Chúa
c. Đáp đền tình thương Thiên Chúa
d. Hoán cải trở về
e. Tin, cậy, mến
2. BƯỚC THEO CHÚA KI-TÔ
a. Đáp lời mời gọi
b. Yêu mến Lời Chúa
c. Hy sinh từ bỏ
d. Khao khát nên thánh
e. Gắn bó kết hiệp
3. TRONG CHÚA THÁNH THẦN
a. Yêu mến cầu nguyện
b. Sáng suốt nhận định
c. Đức Mẹ và các thánh
4. GIỮA LÒNG HỘI THÁNH VÀ THẾ GIỚI
a. Trách nhiệm trong cộng đoàn giáo xứ
b. Tham dự phụng vụ
c. Truyền giáo
B. ÁP DỤNG QUA CÁC CHU KỲ
a. Đồng Cỏ Non
b. Sơ Cấp
c. Căn Bản
d. Kinh Thánh
e. Vào Đời
5. Trong tinh thần được sai đi
Đa số bạn trẻ tuốn về thành phố, bỏ lại giáo xứ còm cõi với những người già. Không níu giữ được thì cần chuẩn bị để sai đi, giúp bạn trẻ dù đến đâu cũng ý thức mình được gia đình và giáo xứ sai đi làm chứng. Tạo điều kiện để bạn trẻ giữ vững liên lạc với nhau và với giáo xứ quê nhà.
V. HƯỚNG TỚI HỢP TÁC LIÊN GIÁO PHẬN
Hiện thời đã có năm giáo phận áp dụng CTGLPT theo tuổi. Tuy nhiên chúng ta sẽ hướng tới hợp tác ở một quy mô nhỏ hơn, giữa ba giáo phận cùng đào tạo linh mục chung tại ĐCV Sao Biển Nha Trang, trong đó giáo phận Ban Mê Thuột dù chưa nhận CTGLPT làm chương trình chính thức nhưng trong thực tế đa số các giáo xứ đều đang áp dụng chương trình này.
Các bản văn sẽ được đưa lên các trang mạng internet để nhiều nơi cùng sử dụng. Đồng thời các trang mạng cũng sẽ là nơi để trao đổi và phong phú hóa các giáo án nói riêng và những tài liệu đào tạo giáo lý viên nói chung.
VI. MỘT SỐ ĐIỂM CỤ THỂ KHI BẮT ĐẦU ÁP DỤNG CTGLPT TẠI GIÁO PHẬN QUI NHƠN
Niên khóa 2008-2009, các giáo xứ thuộc giáo phận Qui Nhơn sẽ áp dụng đồng loạt giáo trình CTGLPT cho hai khối Sơ Cấp và Căn Bản như đã nói trên. Nơi nào có điều kiện, cũng có thể áp dụng cho cả khối Đồng Cỏ Non. Một số điều cần biết:
A. Sách
1. Ban Giáo Lý Giáo Phận đang hoàn chỉnh và xúc tiến xin phép xuất bản để in kịp các sách sau đây cho niên học mới:
- Giáo Lý Sơ Cấp năm 1 (sách học sinh và sách GLV)
- Giáo Lý Sơ Cấp năm 2 (sách học sinh và sách GLV)
- Giáo Lý Căn Bản năm 1 (sách học sinh và sách GLV)
- Giáo Lý Căn Bản năm 2 (sách học sinh và sách GLV)
- Giáo Lý Căn Bản năm 3 (sách học sinh và sách GLV)
- Giáo Lý Đồng Cỏ Non năm 1 (sách học sinh)
- Giáo Lý Đồng Cỏ Non năm 2 (sách học sinh)
- Giáo Lý Đồng Cỏ Non năm 3 (sách học sinh)
2. Các sách khác, nơi nào cần ngay cho niên khóa 2008-2009 sẽ dùng sách của Ban Giáo Lý Nha Trang. Có thể đăng ký nhờ Ban Giáo Lý Giáo Hạt hoặc Nhà Sách Trinh Vương mua:
- Giáo Lý Đồng Cỏ Non năm 1, 2, 3 (sách giáo lý viên)
- Giáo Lý Kinh Thánh năm 1, 2, 3 (sách học sinh và sách giáo lý viên)
- Giáo Lý Vào Đời năm 1, 2, 3 (chỉ có sách học sinh, không có sách giáo lý viên)
- Các sách đào tạo GLV.
B. Tăng cường các Ban Giáo Lý
Giáo dục và đào tạo phải chiếm ưu tiên một, cho nên nếu được, chính vị Chủ Tịch Hội Đồng Giáo Xứ sẽ kiêm nhiệm trưởng Ban Giáo Lý giáo xứ. Nếu không, ít ra phải là vị đệ nhất phó chủ tịch.
Hội Đồng Giáo Xứ sẽ hỗ trợ tối đa cho các giáo lý viên. Khi một học sinh giáo lý vắng mặt hoặc quậy phá, giáo lý viên chỉ cần ghi tên đưa cho Hội Đồng Giáo Xứ. Vị phụ trách giáo họ sẽ trực tiếp làm việc với phụ huynh của em ấy.
Cách riêng, cần xây dựng Ban Giáo Lý cấp Giáo Hạt thật vững để hỗ trợ việc đào tạo giáo lý viên và tổ chức dạy giáo lý của các giáo xứ.
C. Giáo lý viên
1. Cho niên khóa 2008-2009
- Với sách giáo lý viên (giáo án) có sẵn, các anh chị giáo lý viên hiện nay có thể chuyển sang dạy chương trình mới cách dễ dàng.
- Sẽ có khóa tập huấn vào tháng 8-2008.
2. Cho các niên khóa sau
- Chuẩn bị giáo lý viên hai khối Kinh Thánh và Vào Đời ngay từ năm nay
- Ưu tiên mời những người đã lập gia đình: Vốn sống sẽ giúp họ đào tạo các em có chất lượng hơn; nhờ đã có gia đình tại giáo xứ, họ sẽ phục vụ lâu dài ổn định hơn.
- Chuẩn bị bằng đọc những sách của lớp sẽ phụ trách
D. Phòng lớp
- Hiện nay hầu hết các giáo xứ đã có sẵn một số phòng lớp
- Nơi nào chưa đủ phòng có thể mượn nhà tư nhân.
Đ. Hội Cha Mẹ Học Sinh Giáo Lý
Do áp lực việc học của con em ở nhà trường, nhiều phụ huynh lơ là việc đào tạo giáo lý. Cần tổ chức Hội Cha Mẹ Học Sinh Giáo Lý, hợp tác chặt chẽ với Ban Giáo Lý Giáo Xứ, để động viên giới phụ huynh. Hội cũng nhằm quan tâm nâng đỡ những gia đình lẻ loi, xa cộng đoàn giáo xứ.
E. Ngày GLV Việt Nam 26-7
- Để mọi thành phần Dân Chúa cùng quan tâm tới công cuộc dạy giáo lý và đào tạo người cho Hội Thánh.
Qui Nhơn, ngày 20-4-2008
TM. Ban Giáo Lý Giáo Phận
Lm Giacôbê Đặng Công Anh