Theo tin Tòa Thánh, nhân buổi yết kiến chung tại thính Đường Phaolô VI, Thứ tư, 6 tháng 3 năm 2024, Đức Phanxicô đã tiếp tục loạt bài giáo lý mới về các thói hư và nhân đức. Hôm nay, ngài trình bầy phần nói về tính kiêu ngạo.
Sau đây là nguyên văn bài giáo lý của ngài, dựa vào bản tiếng Anh do Tòa Thánh cung cấp:
Anh chị em thân mến, chào anh chị em buổi sáng!
Trong cuộc hành trình giáo lý về các thói hư và nhân đức, hôm nay chúng ta đến với thói hư cuối cùng: tính kiêu ngạo. Người Hy Lạp cổ đại định nghĩa nó bằng một từ có thể dịch là “sự huy hoàng quá mức”. Quả thực, kiêu ngạo là tự đề cao mình, tự phụ, ta đây. Thuật ngữ này cũng xuất hiện trong hàng loạt thói hư mà Chúa Giêsu liệt kê để giải thích rằng sự ác luôn xuất phát từ trái tim con người (x. Mc 7:22). Người kiêu ngạo là người nghĩ rằng mình cao thượng hơn nhiều so với con người thực của họ; người lo mình được coi trọng hơn người, luôn muốn thấy công lao của mình được công nhận, coi thường người khác, coi họ thấp kém hơn mình.
Từ mô tả đầu tiên này, chúng ta thấy thói hư kiêu ngạo rất gần với thói hư vinh mà chúng ta đã trình bày lần trước. Tuy nhiên, nếu kiêu ngạo là một căn bệnh của bản thân con người, thì nó vẫn là một căn bệnh trẻ con khi so sánh với khả năng tàn phá mà lòng kiêu hãnh có thể gây ra. Khi phân tích sự điên rồ của con người, các tu sĩ cổ thời đã nhận ra một trật tự nhất định trong chuỗi các tệ nạn: bắt đầu với những tội lỗi ghê tởm nhất, chẳng hạn như thói háu ăn, và đến những con quái vật đáng lo ngại hơn. Trong mọi thói hư, kiêu ngạo là nữ hoàng vĩ đại. Không phải ngẫu nhiên mà trong Thần khúc, Dante xếp nó vào tầng luyện ngục đầu tiên: những ai nhượng bộ thói hư này đều ở xa Chúa, và việc sửa chữa tội ác này đòi hỏi thời gian và công sức, hơn bất cứ cuộc chiến nào khác mà người Kitô hữu được mời gọi bước vào.
Thực ra, bên trong sự ác này ẩn chứa tội lỗi triệt để, sự tuyên bố vô lý rằng mình giống như Thiên Chúa. Tội lỗi của tổ tiên chúng ta, được kể lại trong sách Sáng thế, xét về mọi mặt đều là tội kiêu ngạo. Kẻ cám dỗ nói với họ: “Khi các ngươi ăn nó, mắt các ngươi sẽ mở ra và sẽ giống như Thiên Chúa” (Sáng Thế 3:5). Các tác giả về linh đạo đặc biệt chú ý đến việc mô tả những hậu quả của tính kiêu ngạo trong cuộc sống hằng ngày, để minh họa việc nó hủy hoại các mối quan hệ giữa con người với nhau như thế nào, để chỉ ra sự ác này đầu độc tình huynh đệ vốn lẽ ra phải đoàn kết con người như thế nào.
Sau đây là danh sách dài các triệu chứng cho thấy một người đang sa vào thói kiêu ngạo. Đó là một tội ác có hình tướng rõ ràng: kẻ kiêu ngạo thì kiêu căng, “cứng cổ”, tức là cổ cứng không cúi xuống. Họ là một người dễ dàng bị dẫn đến việc phán xét khinh miệt: không có lý do gì, họ đưa ra những phán xét không thể thay đổi đối với người khác, những người mà đối với họ dường như là những người kém cỏi và không có khả năng. Trong sự kiêu ngạo của mình, họ quên rằng Chúa Giêsu trong Tin Mừng đã chỉ định cho chúng ta rất ít giới luật đạo đức, nhưng về một trong số đó, Người không khoan nhượng: không bao giờ nên phán xét. Anh chị em nhận ra anh chị em đang đối diện với một người kiêu ngạo khi đưa ra cho họ một lời chỉ trích mang tính xây dựng hoặc đưa ra một nhận xét hoàn toàn vô hại, họ phản ứng một cách cường điệu, như thể ai đó đã xúc phạm đến sự uy nghi cao cả của họ: họ nổi cơn thịnh nộ, hét lên, làm gián đoạn mối quan hệ với người khác một cách bực bội.
Có rất ít điều người ta có thể làm với một người mắc chứng kiêu ngạo. Không thể nói chuyện với họ, càng không thể sửa sai họ, bởi vì cuối cùng họ không còn hiện diện với chính mình nữa. Người ta chỉ cần kiên nhẫn với họ, vì một ngày nào đó dinh thự của họ sẽ sụp đổ. Tục ngữ Ý có câu: “Người kiêu hãnh cưỡi ngựa ra đi và lúc trở về cuốc bộ”. Trong Tin Mừng, Chúa Giêsu đối xử với rất nhiều người kiêu ngạo, và Người thường vạch trần thói hư này ngay cả với những người giấu kín rất giỏi. Phêrô phô trương lòng trung thành trọn vẹn của mình: “Dầu mọi người có bỏ Thầy, con cũng sẽ không!” (x. Mt 26:33). Thay vào đó, ngài cũng sẽ sớm giống như những người khác, sợ hãi trước cái chết mà ngài không thể tưởng tượng được lại có thể đến gần đến vậy. Và thế là Phêrô thứ hai, người không còn hếch cằm nhưng khóc những giọt nước mắt mặn chát, sẽ được Chúa Giêsu chữa lành và cuối cùng sẽ đủ sức gánh vác gánh nặng của Giáo hội. Trước đây ngài phô trương một cao ngạo mà tốt hơn không nên phô trương; bây giờ ngài là một môn đệ trung thành mà, như dụ ngôn nói, người chủ có thể giao “quản lý tất cả tài sản của mình” (Lc 12:44).
Sự cứu rỗi đến nhờ sự khiêm nhường, phương thuốc thực sự cho mọi hành vi kiêu ngạo. Trong bài Magnificat, Đức Maria hát về Thiên Chúa, Đấng bằng quyền năng của Người xua tan những kẻ kiêu ngạo có tư tưởng bệnh hoạn trong lòng họ. Thật là vô ích khi cướp đoạt bất cứ điều gì của Thiên Chúa, như người kiêu hãnh làm, bởi vì xét cho cùng, Người muốn ban cho chúng ta mọi sự. Đây là lý do tại sao tông đồ Gia-cô-bê, trước cộng đồng của ngài bị tổn thương vì đấu tranh nội bộ bắt nguồn từ tính kiêu ngạo, đã viết: “Thiên Chúa chống cự kẻ kiêu ngạo nhưng ban ơn cho người khiêm nhường” (Gia-cô-bê 4:6).
Vì vậy, anh chị em thân mến, chúng ta hãy tận dụng Mùa Chay này để chiến đấu chống lại tính kiêu ngạo của mình.