Theo Jonathan Liedl của tạp chí National Catholic Register, Đằng sau những bình luận gây tranh cãi của Đức Hồng Y tân cử Américo Aguiar về cải đạo và Ngày Giới trẻ Thế giới là một điểm nhấn mới về đối thoại liên tôn tại biến cố Công Giáo hoàn cầu — bao gồm các chuyến viếng thăm một đền thờ Hồi giáo, giáo đường Do Thái và đền thờ Ấn Độ giáo.



Một vài ngày sau khi các tít báo loan tin rằng Đức Hồng Y tân cử Américo Aguiar đã nói rằng Ngày Giới trẻ Thế giới không nhằm mục đích “hoán cải những người trẻ cho Chúa Kitô hoặc Giáo Hội Công Giáo hay bất cứ điều gì tương tự,” vị giáo phẩm người Bồ Đào Nha và trưởng ban tổ chức của cuộc họp mặt sắp tới ở Lisbon đã tìm cách dập tắt cuộc tranh cãi đã xảy ra sau đó.

Trong một bình luận với ACI Digital vào ngày 11 tháng 7, Đức Hồng Y tân cử Aguiar đã nói rõ rằng Ngày Giới trẻ Thế giới là “một lời mời gọi tất cả những người trẻ trên thế giới cảm nghiệm về Thiên Chúa,” và thêm rằng bình luận của ngài về việc không hoán cải những người trẻ tuổi, được đưa ra trong một cuộc phỏng vấn ngày 6 tháng 7 với hãng thông tấn RTP của Bồ Đào Nha, là để trả lời một câu hỏi cụ thể về sự tham gia của các tín hữu của các tôn giáo khác trong các diễn tiến của Ngày Giới trẻ Thế giới.

Như Đức Hồng Y tân cử Aguiar đã lưu ý trong cuộc phỏng vấn RTP đầu tiên của mình, lời mời tham dự Ngày Giới trẻ Thế giới luôn được gửi đến tất cả những người trẻ trên thế giới, không chỉ dành riêng cho người Công Giáo. Ngài nói Giáo hội “không áp đặt; nó đề xuất” đức tin Công Giáo cho những người khác thông qua chứng tá.

“Ngày Giới trẻ Thế giới chưa bao giờ, không phải và cũng không bao giờ nên là một biến cố để cải đạo; ngược lại, đó phải và luôn là cơ hội để chúng ta tìm hiểu nhau và tôn trọng nhau như anh em,” ngài nói như thế với ACI Digital, đồng thời nói thêm rằng “điều Chúa Giêsu đòi hỏi chúng ta không bao giờ thay đổi: đón nhận người khác như anh em.”

Nhưng ngoài những bình luận của vị Hồng Y tân cử là một tập hợp các sự kiện, cho đến nay, vẫn chưa được lưu hành rộng rãi trên các phương tiện truyền thông ngoài Bồ Đào Nha: Những người không Công Giáo và không phải là Kitô hữu không chỉ được chào đón tại Ngày Giới trẻ Thế giới Lisbon; trong một Ngày Giới trẻ Thế giới rõ ràng đầu tiên, và dường như gắn chặt với giáo huấn của Đức Giáo Hoàng Phanxicô, đối thoại liên tôn là tâm điểm của toàn bộ biến cố, thậm chí bao gồm cả việc viếng thăm những nơi thờ phượng của những người không phải là Kitô hữu như một phần trong kế hoạch của ban tổ chức.

Hòa Hợp Liên Tôn trên ‘Quy Mô Khổng Lồ’

Đối thoại liên tôn dường như không phải là một sự cân nhắc thứ yếu hoặc không cần thiết tại Ngày Giới trẻ Thế giới Lisbon. Theo một bài báo vào tháng 10 năm 2022 của Rome Reports, đây là một trong những chủ đề cho sự lặp lại của cuộc tụ họp Công Giáo quốc tế năm nay, thường diễn ra ba năm một lần tại một địa điểm do Đức Giáo Hoàng chọn, kể từ Ngày Giới trẻ Thế giới quốc tế đầu tiên ở Rôma năm 1986.

Theo nhận xét hồi tháng 5 của Cha Peter Stilwell, người phụ trách các nỗ lực đối thoại liên tôn tại Ngày Giới trẻ Thế giới Lisbon, sự kiện năm nay nhằm mục đích “tạo sự hòa hợp giữa tất cả các dân tộc có sắc màu và mức độ nhạy cảm khác nhau”, bao gồm cả sự khác biệt về tôn giáo, trên một “quy mô lớn”.

Các tài liệu chuẩn bị cho khách hành hương Ngày Giới trẻ Thế giới không đề cập đến đối thoại liên tôn, thay vào đó bao gồm “hệ sinh thái toàn diện”, “tình yêu của Thiên Chúa” và “tình bạn xã hội” là những lĩnh vực trọng tâm.

Tuy nhiên, các yếu tố đối thoại liên tôn đã hiện diện trong suốt quá trình chuẩn bị cho Ngày Giới trẻ Thế giới và được đưa vào các kế hoạch chính thức của Ngày Giới trẻ Thế giới Lisbon, sẽ diễn ra từ ngày 1 đến ngày 6 tháng 8.

Một “Nhóm Công tác Đối thoại Liên tôn” đã tích cực mời những người trẻ tuổi từ các cộng đồng tôn giáo khác — bao gồm các cộng đồng Phật giáo, Hồi giáo và Ấn Độ giáo ở Lisbon, cũng như nhiều nhà thờ Tin lành địa phương — tham gia Ngày Giới trẻ Thế giới Lisbon. Và ít nhất một sự kiện văn hóa và cầu nguyện liên tôn đã diễn ra trong quá trình lên kế hoạch cho sự kiện này.

Trong thời gian diễn ra Ngày Giới trẻ Thế giới thực sự, những người tham gia sẽ có thể đến thăm những nơi thờ phượng không theo Kitô giáo, chẳng hạn như nhà thờ Hồi giáo, giáo đường Do Thái và đền thờ Ấn Độ giáo, những cơ hội mà Cha Stilwell mô tả với truyền thông Bồ Đào Nha là nhằm thúc đẩy đối thoại giữa các tín đồ tôn giáo.

Ngoài ra, các cộng đồng Kitô giáo tập trung vào đại kết, chẳng hạn như cộng đồng Taizé và Chemin Neuf, sẽ phối hợp việc cầu nguyện và các hoạt động tại hai nhà thờ Công Giáo nổi tiếng ở Lisbon. Một lễ kỷ niệm đại kết lớn được lên kế hoạch diễn ra vào ngày 3 tháng 8, sau khi Đức Thánh Cha Phanxicô đến Lisbon, mặc dù nó hiện không được liệt kê trong lịch trình Ngày Giới trẻ Thế giới Lisbon của ngài.

Một tập chú mới?

Tạp chí National Catholic Register đã tìm cách làm rõ việc đối thoại liên tôn là một chủ đề mới tại Ngày Giới trẻ Thế giới từ Thánh Bộ Giáo dân, Gia đình và Sự sống, là cơ quan cuối cùng giám sát Ngày Giới trẻ Thế giới, nhưng được chuyển đến các nhà tổ chức của Ngày Giới trẻ Thế giới Lisbon. Các nhà tổ chức Ngày Giới trẻ Thế giới Lisbon đã không trả lời các câu hỏi của Register trước khi báo lên khuôn.

Sự tham gia của những người không Công Giáo vào Ngày Giới trẻ Thế giới không phải là chưa từng có. Chẳng hạn, văn phòng Tổng giáo phận Panama tổ chức Ngày Giới trẻ Thế giới 2019 đã hướng dẫn tờ Register một bài báo mô tả Ngày Giới trẻ Thế giới Panama có “màu sắc của sự hợp tác giữa các tôn giáo”, với sự hỗ trợ của các cộng đồng Do Thái và Hồi giáo địa phương, nơi đón tiếp những người hành hương đến thăm. Đức Tổng Giám Mục Ulloa Mendieta, người đứng đầu Tổng giáo phận Panama, cũng mô tả sự kiện này là một dự án của những người trẻ không phân biệt ý thức hệ hay tín ngưỡng, có lẽ nhấn mạnh rằng nó luôn mở cửa cho tất cả mọi người.

Tương tự, trang web Ngày Giới trẻ Thế giới Lisbon nhấn mạnh rằng, “mặc dù có bản sắc Công Giáo rõ ràng,” nhưng sự kiện này “mở cho tất cả mọi người” và nhằm mục đích cung cấp “những khoảnh khắc hiện sinh, ý nghĩa” cho mỗi người tham gia.

“Tất cả những người trẻ tuổi đều có thể tham gia, bất kể văn hóa, chủng tộc, giới tính, tôn giáo hay tình trạng kinh tế xã hội của họ,” mô tả tiếp tục viết như thế.

Tuy nhiên, điều dường như mới lạ là sự tập trung rõ ràng vào đối thoại liên tôn giữa các thủ tục của Ngày Giới trẻ Thế giới. Chẳng hạn, một phân tích về tất cả các thông điệp của Đức Thánh Cha gửi cho khách hành hương tại Ngày Giới trẻ Thế giới Panama, không thấy đề cập đến chủ đề này. Và một nguồn tham gia vào việc tổ chức Ngày Giới trẻ Thế giới Krakow năm 2016 đã nói với Register rằng, mặc dù các buổi cầu nguyện đại kết diễn ra với các Kitô hữu khác, nhưng không có sự kiện đối thoại liên tôn riêng biệt nào.

Bối cảnh thích hợp?

Các chi tiết liên quan đến tập chú mới và cụ thể này tại Ngày Giới trẻ Thế giới Lisbon có khả năng làm sâu sắc thêm các cuộc tranh luận đã bắt đầu về việc liệu một sự kiện truyền giáo rõ ràng như Ngày Giới trẻ Thế giới có phải là địa điểm thích hợp cho các nỗ lực đối thoại liên tôn hay không.

Giáo Hội Công Giáo nhấn mạnh tầm quan trọng của đối thoại liên tôn, trong đó tập hợp các tín đồ của các tôn giáo khác nhau để tìm ra điểm chung, xây dựng sự tôn trọng lẫn nhau và hợp tác hướng tới các mục tiêu không phải là mục tiêu cuối cùng nhưng quan trọng, như hòa bình dân sự và công bằng xã hội. Công đồng Vatican II đã dạy về chủ đề này trong tuyên bố Nostra Aetate. Ngoài ra, có một Bộ chuyên trách về Đối thoại Liên tôn trong Giáo triều Rôma, và vị giáo hoàng hiện tại cũng như những vị tiền nhiệm trực tiếp của ngài đều đã giảng dạy và tham gia vào cuộc đối thoại liên tôn, mặc dù có thể cho rằng với những điểm nhấn khác nhau.

Đối thoại liên tôn thường được tiến hành theo những cách thức và bối cảnh không dành riêng cho một tuyên tín nào. Thí dụ, những lời cầu nguyện được sử dụng cho cuộc đối thoại liên tôn giữa người Hồi giáo và Kitô giáo đề cập đến một Thiên Chúa, một mô tả có thể chấp nhận được trong cả hai tôn giáo, nhưng không nói rõ ràng về Thiên Chúa là Ba Ngôi cũng như không gọi tên các Ngôi vị Thần thánh, bởi vì những cách hiểu này không được người Hồi giáo chia sẻ.

Tương tự như vậy, Đức Giáo Hoàng Bênêđictô XVI đã đề xuất “sân ngoại giáo” như một đề tài quán xuyến cho sự gắn kết của Công Giáo với những người không phải là Kitô hữu, đặc biệt là những người không theo tôn giáo, trên cơ sở văn hóa và triết học chung. Cuộc gặp gỡ New York, một sáng kiến của phong trào Giáo hội Hiệp thông và Giải phóng, tự mô tả mình là một “sự kiện văn hóa công cộng… mang đến cơ hội giáo dục, đối thoại và tình bạn” có lẽ là một mô hình như vậy của phương pháp này.

Tuy nhiên, Ngày Giới trẻ Thế giới nói chung mang tính truyền giảng Tin Mừng công khai hơn - nó đề xuất rõ ràng hơn Chúa Kitô là Đấng Cứu thế và khuyến khích những người tham dự bước vào mối quan hệ với Người, trong khi thiếu phong cách tuyên tín và bao gồm điển hình của cuộc đối thoại liên tôn. Chẳng hạn, logo của Ngày Giới trẻ Thế giới Lisbon là một cây thánh giá và kết hợp chuỗi Mân Côi và hình ảnh Đức Maria. Trang web của Ngày Giới trẻ Thế giới năm nay mô tả cuộc tụ họp này là “một trải nghiệm của Giáo hội hoàn vũ, thúc đẩy cuộc gặp gỡ cá nhân với Chúa Giêsu Kitô”, “một cuộc hành hương” và “một khoảnh khắc truyền giáo mãnh liệt của giới trẻ trên thế giới”. Các sự kiện nổi bật bao gồm Chặng Đàng Thánh Giá, Chầu Thánh Thể và Thánh Lễ bế mạc với Đức Giáo Hoàng Phanxicô - những hành động thờ phượng và sùng kính rõ ràng là của Công Giáo. Và trong sứ điệp Ngày Giới trẻ Thế giới năm nay, Đức Giáo Hoàng đã mô tả sự kiện này như một cơ hội cho “tình huynh đệ truyền giáo”, lấy cảm hứng từ các nhà truyền giáo Bồ Đào Nha đã giong buồm đến Tân Thế giới hơn 500 năm trước, “ít nhất là để chia sẻ kinh nghiệm của họ về Chúa Giêsu với các dân tộc và quốc gia khác.”

Đức Hồng Y tân cử Aguiar đã nhấn mạnh rằng những người Hồi giáo, Do Thái và những người không Công Giáo khác tham gia phải cảm thấy “thoải mái và không lạc lõng” tại Ngày Giới trẻ Thế giới Lisbon bởi vì họ có niềm tin tôn giáo khác nhau (hoặc không có gì cả). Nhưng một số người đã tự hỏi liệu đây có thể là một lời hứa hão giữa một sự kiện truyền giáo và Công Giáo rõ ràng như vậy - chẳng hạn như trong thời gian đó, Giám mục Robert Barron sẽ đưa ra năm bài thuyết trình mà ngài nói là “được thiết kế để truyền giáo”.

“Nếu tôi là người Hồi giáo hay người Do Thái và tôi xuất hiện dựa trên những gì [Hồng Y tân cử Aguiar] nói, tôi sẽ cảm thấy bị lừa dối,” Mark Brumley, chủ tịch của Ignatius Press, viết trên Twitter, như thế và thêm rằng thật sai lầm khi giới thiệu Ngày Giới trẻ Thế giới như là “một số cuộc gặp gỡ chung của giới trẻ không quan tâm đến việc nuôi dưỡng đức tin nơi Chúa Kitô.”

Những người khác lập luận rằng một sự kiện Công Giáo như Ngày Giới trẻ Thế giới chính xác là nơi mà những người Công Giáo trẻ tuổi có thể được đào tạo để thực hành đối thoại liên tôn từ và với tâm trí của Giáo hội. Pedro Gabriel, một nhà văn Công Giáo người Bồ Đào Nha, đã đưa ra quan điểm này trong một tiểu luận gần đây, gợi ý rằng mặc dù có thể có những căng thẳng giữa truyền giảng Tin Mừng và đối thoại liên tôn, nhưng “không có lý do gì mà cả hai… không thể xảy ra đồng thời tại Ngày Giới trẻ Thế giới”.

“Giáo hội có thể vừa đi vừa nhai kẹo cao su cùng một lúc,” Gabriel châm biếm, đồng thời trích dẫn bài phát biểu Giáng sinh năm 2012 của Đức Giáo Hoàng Bênêđictô XVI trước Giáo triều Rôma, trong đó ngài nói rằng các Kitô hữu không nên sợ hãi về cuộc đối thoại giữa các tôn giáo vì “được bàn tay của Chúa Kitô nắm giữ từ bên trong khiến chúng ta được tự do và giữ cho chúng ta được an toàn.”

Tuy nhiên, người ta có thể lập luận rằng việc biến đối thoại liên tôn trở thành tâm điểm tại một sự kiện định hướng truyền giáo như Ngày Giới trẻ Thế giới giống như vừa ăn thức ăn vừa nhai kẹo cao su. Ngoài ra, trong khi Gabriel và Claire Domingues, vợ của ông, cũng lập luận rằng ngôn ngữ của Đức Hồng Y tân cử Aguiar về việc không cải đạo là phù hợp với giáo huấn của chính Đức Bênêđictô XVI về đối thoại liên tôn, thì thay vào đó, hầu hết các mối quan tâm đối với các bình luận của Đức Hồng Y tân cử Aguiar là liệu việc tập chú vào đối thoại liên tôn có phù hợp với mục đích ban đầu của Ngày Giới trẻ Thế giới hay không.

Chẳng hạn, Thánh Gioan Phaolô II cho biết mục tiêu chính của Ngày Giới trẻ Thế giới là “làm cho con người Chúa Giêsu trở thành trung tâm đức tin và đời sống của mọi người trẻ để Người có thể là điểm quy chiếu thường xuyên của họ và cũng là nguồn cảm hứng cho mọi sáng kiến và cam kết giáo dục các thế hệ mới”.

Ngược lại, Đức Hồng Y tân cử Aguiar nói với Register trong một cuộc hỏi đáp được thực hiện vào tháng 6 rằng hy vọng của ngài về “hậu quả” của Ngày Giới trẻ Thế giới Lisbon là những người tham dự sẽ “trở về đất nước của họ với mong muốn và ý chí trở thành tốt hơn, những người tốt hơn, bất kể tôn giáo của họ, bất kể mọi thứ khác… bởi vì ở Lisbon, họ sẽ tìm thấy những người da trắng và da đen, lớn và nhỏ, từ Nam và Bắc, giàu và nghèo, người Hồi giáo, người Do Thái và những người khác,” và sẽ “khám phá ra sự khác biệt đó là sự phong phú. Và tất cả sự đa dạng của các anh chị em luôn là một cơ hội.”

Những người khác đã bày tỏ lo ngại rằng ác cảm với “cải đạo” thực sự có thể làm giảm tác động truyền giáo tại Ngày Giới trẻ Thế giới. Chris Stefanick, một nhà truyền giáo Công Giáo người Mỹ, đã gợi ý trong một bài đăng trên mạng xã hội gần đây rằng kiểu nói chuyện này tại Ngày Giới trẻ Thế giới Lisbon là một phần của một động thái rộng lớn hơn nhằm “xác định lại chính việc truyền giảng Tin Mừng trong khi sử dụng cùng những từ ngữ cũ nhưng thay đổi tất cả ý nghĩa của chúng”, cuối cùng biến nó thành một điều gì đó không phù hợp với Tin Mừng.

Trong các bình luận cho tờ Register, Stefanick nói rằng việc “ám ảnh” tố cáo “việc cải đạo” mà không phân biệt đầy đủ nó với việc “làm muôn dân thành môn đệ” là “thực sự rất lạc lõng với dân Chúa và những cuộc đấu tranh hiện tại của họ,” đặc biệt là của những người trẻ tuổi.

“Chúng ta cần một lời kêu gọi rõ ràng để loan báo Tin Mừng một cách vui vẻ trở lại,” ngài nói, đồng thời chỉ ra đoạn 164 của Evangelii Gaudium, tông huấn năm 2013 của Đức Thánh Cha Phanxicô.

Tuyên bố gây tranh cãi nhất của Stefanick trong bài đăng trên mạng xã hội của mình — rằng các giám mục được mời giảng bài giáo lý “đã được ban tổ chức yêu cầu, lần đầu tiên tại Ngày Giới trẻ Thế giới, không phải để giảng dạy, mà chỉ để lắng nghe” — đã không được chứng minh trước khi câu chuyện này được công bố. Nhưng khi đề cập đến chủ đề này, Đức Giám Mục Barron nói rằng “Người ta đâu có bảo chúng tôi chỉ biết lắng nghe, mà phải thúc đẩy đối thoại. Chắc chắn sẽ có cơ hội cho các giám mục giảng dạy trong các phiên họp này.”

Một Fratelli Tutti của Ngày Giới trẻ Thế giới?

Điều gì có thể ở đằng sau sự thay đổi rõ ràng làm cho cuộc đối thoại liên tôn trở thành một đặc điểm trung tâm tại Ngày Giới trẻ Thế giới Lisbon?

Câu trả lời rõ ràng dường như được các nhà tổ chức rút ra đáng kể từ thông điệp năm 2020 của Đức Thánh Cha Phanxicô về tình huynh đệ và tình bạn xã hội, Fratelli Tutti. Một tài liệu về Đại hội Giới trẻ Lisbon mô tả sự kiện này dựa trên trụ cột của Fratelli Tutti, cũng như thông điệp của Đức Thánh Cha Phanxicô về việc chăm sóc ngôi nhà chung của chúng ta, Laudato Si, và Christus Vivit, tông huấn được ban hành sau Thượng Hội đồng về Giới trẻ năm 2018.

Như Đức Hồng Y tân cử Aguiar đã nói với đài RTP khi giải thích về đặc tính liên tôn của sự kiện này, “Thế giới sẽ tốt đẹp hơn một cách khách quan nếu chúng ta có thể truyền dẫn vào trái tim của tất cả những người trẻ niềm xác tín này từ Fratelli Tutti, rằng tất cả chúng ta đều là anh em.”

Tuy nhiên, Fratelli Tutti nói riêng có thể là một văn bản hơi khó hiểu để làm nền tảng cho một sự kiện truyền giáo như Ngày Giới trẻ Thế giới- thông điệp, xét cho cùng, chắc chắn không được viết bằng chìa khóa truyền giáo. Như Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã nói trong Fratelli Tutti, “mặc dù tôi đã viết điều này từ những xác tín Kitô giáo đã truyền cảm hứng và nâng đỡ tôi, nhưng tôi đã tìm cách biến suy tư này thành một lời mời đối thoại giữa tất cả những người có thiện chí.” Ngoài một lời cầu nguyện đại kết của Kitô giáo, Fratelli Tutti kết thúc bằng một “Lời cầu nguyện với Đấng Tạo Hóa” liên tôn, và nó được Ahmad al-Tayyeb, đại giáo trưởng của Al-Azhar, mô tả là “phần mở rộng của ‘Văn kiện về Tình huynh đệ Nhân bản’” mà ông đã ký với Đức Giáo Hoàng vào năm trước.

Việc chuyển Ngày Giới trẻ Thế giới sang tính chất liên tôn hơn có thể phù hợp với điều mà Đức Hồng Y Marc Ouellet mô tả là mong muốn của Đức Giáo Hoàng Phanxicô để trở thành một người cha tinh thần không chỉ cho người Công Giáo, mà còn cho toàn thế giới. Nó cũng có thể phù hợp với mô hình của Đức Phanxicô trong việc đặt dấu ấn của mình lên — hoặc, như các nhà phê bình cho rằng, thay đổi về cơ bản — các sáng kiến được thành lập bởi những vị tiền nhiệm của ngài, chẳng hạn như Viện Giáo hoàng Gioan Phaolô II Nghiên cứu về Hôn nhân và Gia đình ở Rôma, mà Đức Giáo Hoàng đã “tái lập” và sau đó chuyển tập chú của nó ra khỏi thần học luân lý.

Có lẽ Đức Thánh Cha có một điều tương tự đối với Ngày Giới trẻ Thế giới, tái tập chú vào sự kiện từ một sự kiện đặt nền tảng trên tình bạn trong Chúa Kitô sang tình bạn xã hội rộng rãi hơn.

Một manh mối cho thấy Đức Giáo Hoàng có thể xem Ngày Giới trẻ Thế giới Lisbon, và bất cứ điều gì khác biệt về nó, như một biểu thức độc đáo về triều giáo hoàng của ngài có thể là việc ngài nâng cấp vị giáo phẩm tổ chức nó.

Một nhận định gần đây về sự thăng tiến đáng ngạc nhiên trong hệ thống phẩm trật Giáo hội của Đức Hồng Y tân cử Aguiar, người mới 49 tuổi và chỉ là Giám Mục Phụ Tá, đã mô tả vị giáo phẩm như “một người hoàn thành công việc” và là người đã giành được tin tưởng và chấp thuận của Đức Giáo Hoàng. Có lẽ một phần trong quyết định của Đức Giáo Hoàng Phanxicô trao chiếc mũ đỏ cho vị giám mục trẻ, người mà ngài đã gặp nhiều lần tại Vatican để chuẩn bị cho Ngày Giới trẻ Thế giới Lisbon, dựa trên sự sẵn lòng của Đức Hồng Y tân cử Aguiar để “hoàn thành” những gì dường như là một trọng tâm mới và có khả năng gây tranh cãi tại Ngày Giới trẻ Thế giới.