Đời sống các Thánh phản chiếu tình yêu của Thiên Chúa trên trần gian. Nhưng, như những nhà biên chép lịch sử đời sống các Thánh xưa nay đều nhất tề đồng một ý kiến, không có vị Thánh nào đã để hình ảnh Chúa Giêsu Kitô chiếu tỏa nổi bật rõ nét nơi trần gian như Thánh Phanxico thành Assisi.

Phanxico là vị Thánh của tình yêu và niềm vui, của sự thanh bần nghèo khó mà lại có sự thanh thản của một tâm hồn sống cung cách tự do, một vị Thánh với trái tim tràn đầy tình yêu thương và một nếp sống đơn sơ rộng lớn, một vị Thánh chiếm được cảm tình yêu mến của con người ngay từ lúc còn sinh thời.

Phanxicô sinh năm 1182 ở thành Assisi miền Umbrien bên nước Ý. Ngài là con của một thương gia buôn bán khăn vải giầu sang Pierro di Bernardone.

Theo truyền thuyết thuật lại Phanxico vào cầu nguyện ở thánh đường San Damiano, đã được nghe tiếng Chúa nói khi Phanxico đến gần chiêm ngắm thập gía Chúa Giêsu làm theo mô hình Byzantin: „ Con yêu qúi, con hãy xây sửa sang ngôi nhà cho ta đang bị hư hại.“.

Phanxico đã vâng nghe tiếng Chúa kêu gọi trước hết sửa sang lại ngôi thành đường nhỏ San Damiano đang xuống cấp bị hư hại. Không dừng lại nơi đó, Phanxico hiểu là Chúa muốn mình đi xây dựng sửa lại toàn thể Giáo hội.

Một biến cố thời danh cuộc đời của Phanxico nữa là Ông từ bỏ mọi sự đi ra khỏi nhà cha mẹ, cởi bỏ quàn áo trả lại cho cha của mình:“ Kể từ hôm nay, con không còn nói cha tôi là Bernadone, nhưng tôi chỉ còn một người Cha trên trời thôi!“

Phanxico bỏ nhà đi tu tập chia sẻ nếp sống đơn giản cùng với những người khác lập thành một cộng đòan. Nếp sống cầu nguyện là trung tâm chính của cộng đòan chung hợp, và đi đó đây khắp nơi để rao giảng tin mừng của Chúa. Để có cơm bánh sinh sống, những người trong cộng đòan làm việc nơi những nông trại. Cộng đoàn làm việc nhưng không muốn lấy tiến, chỉ nhận những thực phẩm ăn uống nuôi sống thôi.

Phanxico luôn sống vị trí là một người anh em khiêm hạ, nhưng lòng tràn đầy sự vui tươi luôn ca hát những ca khúc ngợi khen Chúa, và những bài giảng dẫn đường con người hướng về Chúa.

Năm 1209 Đức Giáo Hoàng công nhận Dòng của Phanxico. Vài năm sau số tu sĩ Dòng lên tới 5000 người. Nhiều anh em tu sĩ Dòng muốn có hiến pháp luật Dòng rõ ràng, nhưng Phanxico từ chối việc này. Hiến pháp luật Dòng là sách Kinh Thánh.

Với ý hướng căn bản đó, Phanxico từ bỏ đời sống trong khuôn khổ nhà Dòng đi lui vào sống ẩn tu một mình. Qua đau khổ đã giúp Phanxico phát triển đời sống tâm linh trong ý hướng tình yêu thương mới. Chúa Giêsu Kito đã thưởng công cho ngài được nhận những vết thương tình yêu như năm dấu Chúa Giêsu Kitô khi xưa bị đóng đinh vào thập gía nơi thân thể. Dù chịu đựng đau khổ, nhưng Phanxico đã sáng tác bài ca mặt trời, bài kinh hòa bình thời danh ca tụng công trình thiên nhiên của Chúa đã sáng tạo nên.

Có nhiều truyền thuyết về cuốc đời của Phanxico. Theo ngài không chỉ con người, nhưng cả tất cả mọi loài thú vật đều là anh chị em. Con chó rừng hoang vùng Gubbio được Phanxico giáo huấn trở nên thuần thục hiền lành. Phanxico tiếp xúc với tâm hồn cùng cung cách tràn đầy tình yêu thương với loài thảo mộc cỏ cây và các xúc vật. Khắp nơi ngài đều nhìn nhận ra tình yêu của Thiên Chúa, và cảnh báo mọi tạo vật phải sống qui hướng về tình yêu của Đấng Tạo Hoá.

Phanxico rao giảng cho các loài chim, khi chúng đến nghe giảng. Phanxico âu yếm vuốt ve chúng. Phanxico được ân sủng chiếu tỏa tình yêu sâu thẳm trọn vẹn đến nỗi cảm hóa không chỉ con người mà cả loài thù vật nữa.

Phanxico có tình yêu lớn lao quảng đại cùng lòng kính trọng sâu thẳm công trình sáng tạo của Thiên Chúa. Phanxico lòng vui mừng hân hoan với hơi nóng của mặt trời, với sự dịu mát trong lành của nước, với ánh sáng trong suốt của mặt trăng. Phanxico yêu mến thiên nhiên theo khía cạnh tâm linh đạo đức.

Dựa theo trình thuật trong phúc âm Chúa Giêsu theo Thánh sử Luca ( Lc 2,1-20), Phanxico năm 1223 đã làm hang đá Chúa Giêsu sinh ra đầu tiên ở trong khu rừng Grecco vào ngày mừng lễ sinh nhật Chúa Giêsu. Từ thời điểm đó dần dần trong dòng lịch sử hang đá Chúa giáng sinh được làm phát triển theo nếp văn hóa thời đại cùng của mỗi dân tộc vào ngày lễ mừng Chúa giáng sinh hằng năm trên hoàn cầu.

Trải qua trong dòng lịch sử, Dòng Thánh Phanxico đã phát triển trên khắp thế giới thành ba cấp Hội Dòng:

- Cấp thứ nhất Dòng Nam gồm ba hội Dòng:
Tu sĩ Hèn mọn ordo fratrum minorum conventualium ( OFM Conv) mặc tu phục mầu đen.
2. Dòng Tu sĩ hèn mọn“ ordo fratrum minorum - OFM, mặc tu phục mầu nâu.3. Franziscus Capucino - OFM Cap - Ordo Fratrum minorum Cappucinorum, tu phục mầu nâu nhưng có mũ nhọn dài hơn.
- Cấp hai: Dòng nữ có hai nhánh: Dòng nữ Thánh Clara và Dòng nữ Capucino.

- Cấp ba Dòng ba dành cho mọi giáo dân.

Nếp sống từ bỏ, chọn sự khó nghèo đơn giản, lòng vui tươi yêu mến thiên nhiên vạn vật hướng về Đấng Tạo Hoá, bài ca mặt trời, kinh hòa bình và hang đá mừng lễ Chúa giáng sinh là những nét đặc thù thiên phú mà Đấng Tạo Hóa đã qua Thánh Phanxicô mang đến cho Giáo hội, cho con người trần gian.

Thánh Phanxicô qua đời ngày 3.10.1226 được an táng ở Assisi. Và hai năm sau đó ngày 16. 07. 1226 được Đức Giáo Hoàng Gregor IX. tuyên phong là vị Thánh trong Giáo hội.

„Tôi tin rằng, thánh Phanxicô là mẫu gương tuyệt vời cho việc tôn trọng những gì yếu đuối và cho một sinh thái được sống cách trọn vẹn đầy niềm vui đích thực. Ngài chính là vị thánh cho tất cả những ai tìm hiểu và làm việc trong lãnh vực sinh thái; ngài được nhiều người không phải là Kitô hữu yêu mến. Ngài cho thấy một sự chú tâm đối với sáng tạo của Thiên Chúa và đối những kẻ nghèo hèn và cô đơn nhất. Ngài yêu thích niềm vui với một tâm hồn thanh thản, ngài đã sống sự tận hiến quảng đại với tâm hồn rộng mở. Ngài là một vị huyền nhiệm và là một lữ khách sống trong sự đơn sơ và hòa hợp với Thiên Chúa, với kẻ khác, với vạn vật và với chính bản thân. Trong ngài, chúng ta thấy rõ mức độ ngài liên kết tất cả việc chăm sóc thiên nhiên, sự công bằng với kẻ nghèo, việc dấn thân cho xã hội và bình an nội tâm vào một điểm gắn kết chung với nhau, không thể phân ly. „( Đức Giáo Hoàng Phanxico, Laudato Si, Nr. 10.).

Thành phố Assisi bên nước Italia trở thành trung tâm thánh địa hành hương Thánh Phanxico, nơi có ngôi nhà sinh ra của Thánh Phanxico, có khu nhà Dòng mẹ Phanxico, trong đó có ngôi thánh đường nhỏ mà Phanxico đã tu sửa đầu tiên sau khi nghe tiếng Chúa kêu gọi, cùng có di tích mộ thánh Phanxico.

Trung tâm hành hương Assisi cũng là trung tâm sinh hoạt học hỏi về linh đạo theo nếp sống đạo đức của Thánh Phanxico.

Nhắc nhớ đến Thánh Phanxico thành Assisi bài ca Mặt trời, kinh Hòa bình và Hang đá Chúa giáng sinh là những công trình dấu vết của một thiên tài, không thể bỏ qua quên được với lòng vui mừng hân hoan cùng biết ơn, mà Thánh Phanxicô còn để lại cho trần thế từ hơn 8 thế kỷ nay.

Lm. Daminh Nguyễn ngọc Long